0005

Książka niniejsza, którą Autor przekazuje światłemu ogółowi polskiemu, nie jest zwykłem zjawiskiem w naszej naukowej historycznej literaturze. Obejmuje ona zakres badań bardzo szeroki, a zarazem wysokiego interesu naukowego, bo przedstawia nam dane genealogiczne, tyczące się tych rodów polskich, które porwane w XVI w. wielką zawieruchą Reformacji, przylgnęły do kalwinizmu, w którym trwały i żyły czas dłuższy, zrósłszy się z nim mniej lub więcej silnie i głęboko. Praca ta zatem, choć wytknęła sobie za zadanie tylko zebranie i zobrazowanie danych genealogicznych, tyczących się rodzin szlacheckiego pochodzenia wyznania kalwińskiego, przedstawia zarazem niezwykle ciekawy obraz, jak szerokim i silnym był w tym kierunku prąd ducha reformy, porywający ze sobą zarówno przedstazoicieli wielkich, możnych i potężnych rodów, jak i średnich a częstokroć zupełnie małych, mało znanych i niewybitnych, — przedstawia nam dalej, jak głębokim był ten prąd i w jakim stopniu stałym wśród społeczeństwa, które po żywym, ruchliwym i w pewnych kierunkach świetnym twórczo okresie XVI w., po latach walk i zdobyczy na ,polu idei, zasianych przez wielkich twórców i bojowników Reformacji, przeszło szybko do następnego z kolei okresu, do kontrreformacyjnego zacisza. Należy przyznać, że okres tego zacisza i pewnego zastoju nie był pozbawiony mniej lub więcej silnych starć i walk wewnętrznych, objawiających się w stosunkowo znacznej sile atrakcyjnej elementów t. zw. reakcji katolickiej, przez co z biegiem lat znalazła się w obozie katolickim z powrotem znowu znaczna, w końcu przeważna część tych, których przodkowie przeszli w XVI w. do obozu Kalwina czy Lutra.

Owoc długich lat pracy Autora, rezultat żmudnych poszukiwań w małoznanych i pod tym kątem widzenia niewyzyska-nych archiwach, w postaci niniejszego dzieła, daje nam prócz tysięcy szczegółów genealogicznego interesu, zarazem przedsta-icienie obrazu siły i głębokości prądu Reformacji w Polsce.

V