033 6

_Cyjny, przebiegający przy współudziale dyslokacji ruchliwych, przemieszczających się w aktywnej płaszczyźnie poślizgu.

Innym mechanizmem odkształcenia plastycznego jest bliźniakowanie mechaniczne, polegające na jednorodnym ścinaniu kolejnych warstw kryształu o wektor bliźniakowania. Skutkiem tego jest obrót części kryształu w taki sposób, że pozostała jego część jest zwierciadlanym odbiciem względem określonej Płaszczyzny, nazywanej płaszczyzną bliźniakowania.

TEMPERATURA. "C

-200    0    200    400    800    800    1000 1200    1400

S

T

ui +4 Uf

(li

<

I

O

8

e

^rYS-4.1. Mapa mechanizmów odształenia plastycznego dla niklu o wielkości ziarn 32 pm:

-    linie cienkie odpowiadają różnym szybkościom odkształcenią,

-    linie grube odpowiadają, zakresom jednakowego wkładu sąsiadujących mechanizmów odkształcenia w odkształcenie całkowite

W wysokich temperaturach działają mechanizmy pełzania dyfuzyjnego i dyslokacyjnego oraz poślizg po granicach ziarn. Pełzanie dyfuzyjne polega na transporcie masy na drodze dyfuzji po granicach ziarn, jak również poprzez ziarna pod działaniem naprężeń normalnych, prowadząc do zmian kształtu materiału. Mechanizm pełzania dyfuzyjnego po granicach ziarn występuję w wysokich temperaturach wcześniej z uwagi na dużą efektywność szerokokątowych granic ziarn do dyfuzyjnego przemieszczania atomów. Ten mechanizm nazywany jest również pełzaniem Coble'go. W temperaturach powyżej 0,6 T_t, a zwłaszcza 0,8    , za

pośrednictwem dyfuzji objętościowej zaczyna przebiegać również znaczący transport atomów przez ziarna, powodujący odkształcenie. Mechanizm taki nazywany jest pełzaniem Herringa - Nabarro, a jego udział zależy istotnie od współczynników dyfuzji objętościowej i temperatury.

W określonych warunkach pełzania dyfuzyjnego może zachodzić pełzanie dyslokacyjne, kontrolowane mechanizmami oddziaływania dyslokacji z przeszkodami. W wysokoich temperaturach możliwy jest również poślizg po granicach ziarn, ograniczony jednak do warunków dopasowania się ziarn w miejscu potrójnego styku granic. Decydującą rolę odgrywają przy tym dyslokacje granic ziarn prowadząc do powstawania pustek kawitacyjnych, które jako potencjalne zarodki mikropęknięć mogą powodować niszczenie elementów konstrukcyjnych, pracujących w wysokich temperaturach.

Jeżeli proces odkształcenia plastycznego prowadzony jest w temperaturach powyżej 0.4 T_t , na przykład przez walcowanie, kucie itp, to równocześnie ze zmianami strukturalnymi, spowodowanymi zgniotem materiału, następuje bardzo szybkie usuwanie skutków gniotu i odbudowa struktury krystalicznej. Decydujące znaczenie w tym zjawisku posiadają procesy aktywowane cieplnie, prowadzące    do rekrystalizacji dynamicznej odkształcanego

materiału. Najważniejszą rolę w tym procesie odgrywają: poślizg poprzeczny    dyslokacji śrubowych, wspinanie dyslokacji,

anihilacja dyslokacji o przeciwnych wektorach Burgersa oraz tworzenie zarodków rekrystalizacji.

63