10539 P1130693 resize

92

Do fezy III akr^ aatm ■. m. nfiołf z puW* 14.53i 7S we Wrotł«wi»-OjMu»ie (W. SobowU UW. tyc. *2łj. S5o, S6p*); ualeią do aich w* jeszcze niektóre formy i Mokronosa Górnego (W. Sarnowska 19*9, ryc. IGśgj z nburn r    woj. siuilłnta (W. Sarnowska 1969. ryc. I46hb). Dość bliskie odpowied

niki raijitajri. dh ad w bzie IU (tzw. środkowi) w Caeckach, m. rn. » Pradzc-Stłomovcc i w BEanacfc, akr. Louny (V. Moacfca 19*3, r>c. 13. 21).

W &zje |V tendencja obniżania i paurnnń większości form naczyń oraz nadawania im ostrych konturów Mik s>e jeszcze bardziej Formę przewodnią stanowią teraz szerokool worowe naczynia z nisko umieszczonym ostrym załomem i tał nad nim niedużym achem (tabL XXVIII: 19. 21). Dolna część naczynia ma kształt jakby płytkiej miski Są U> jaź właściwie formy stanowiące przejściowe ogniwo (typologiczne) do charakterystycznych naczyń klasyczne] bzy knłtary naaeiyckiej. Z tego właśnie powoda fazę IV, w której one się pojawiają, możemy za V. Moachą określić jako „praedUasyczną". Naczyniom lego typu towarzyszą między innymi misy ochatc (tabL XXVIII: 24) również teraz ostro profilowane, stanowiące niejako zapowiedź płaskich mis bzy klasycznej, a dalej, podobnie jak w bzie poprzedniej, naczynia pocharkowate z płaskim uchwytem, posiadające teraz ostrzejszy kontnr (tabl. XXVIII: 20). Prawdopodobnie wykonywano także większe naczynia o wydętym brzuścn, znane nam uk w bzie III. jak i w fazie klasycznej.

Z rzadka występujący ornament ogranicza się w dalszym ciągu do poziomego pasma bądź też do jednego tjfto żłobka występującego bezpośrednio nad linią załomu. Jedynie czasami zwisają od niego krótkie skośne fotony o ■kładzie krokwiowym (tabl- XXVIII: 19).

Do bzy IV możemy zaliczyć m_ ia. zespoły grobowe 43,45,47, 57 we Wrocławin-Oporowie (W. Sarnowska 1969. ryc. 841-0,85) oraz pochówek w 12 w Wilczkowie, woj. wrocławskie (W. Sarnowska 1969, tjc. 146*-h). Posiadają one rozhezne aaalogjp na obszarze czesko-morawskim, np. w Sulejówkach, o kr. Utomćłice, w Lo-itiSraci, ł cumach (V. Moncha 1963, ryc. 20).

Większość podstawowych narzędzi pracy w bzie DI i IV wykonywano w dalszym ciągu z krzemienia, kości i zapewne drewna, tym nie mniej następuje coraz bardziej odczuwalne nasycenie knłtmy wielorakimi przedmiotami metalowymi. Na razie są to głównie (chociaż nie wyłącznie) ozdoby — typowe wytwory wczesaobrązowej, środkowoeuropejskiej cywilizacji (przeważnie o dalekich południowo-wschodnich nawiązaniach). Występują one jednak mnziłir liczniej mż np. we współczesnej kulturze mtcrzanonrickiej w Małopołsoe. Do omawianego okresu możemy zalkzye bransolety, zausznice i pierścionki (z miedzianego drutu) o tzw. powrotnym zwoju, pierwsze be otwarte bransolety ze zwężającymi się końcami (tabL XVIII: 13), szpile cypryjskie (tabL XXVIII: 17) oraz moe szpile z główką zwiniętą w uszko występujące obok kościanych (pojawiających się już może w b-zieD) z główką młoteczkówatą. czworoboczną, kulistą (tabl. XVIII: 15-16). Następnie z wyrobów metalowych należy wymienić najwcześniejsze w kulturze unietyckiej. cienkie naszyjniki ze zwiniętym w uszko końcami (ryc. 35:4), aaszyjuflń złożone ze spiralek z druta lub cienkiej Machy (ryc. 35:10-11). Większość tych przedmiotów znalazła się w skarbie z Siedlec, przechowywanym w naczyniu typowym dla III tub IV fazy naszej kultury (W. Sarnowska 1969, s. 286, 287). Obok nich były tam zdeponowane 2 zdobione zausznice w kształcie wierzbowego Bśda (ryc. 35: 14, 16), charakterystyczne dla kultury Mierzanowke-KoStany-Nitra (ścisła analogia do zausznicy z Sodowa, woj. tarnobrzeskie — S. Nosek 1948, tabl. XVIII: 2), a także pospolite dla obszarów nad-duuajskirii (znane także w kulturze mieczanow ickiej) stożkowate guzki zdobione na krawędzi wytłoczonymi punkcikami (ryc. 35:3) oraz rurkowato zwinięte blaszki. Znajdowały się tam także 2 paciorki bursztynowe (ryc. 35:6-7). Znaleziona wśród tych przedmiotów siekierka z lekko podniesionymi brzegami świadczyć maże o pojawieniu aę tych tak typowych dh klasycznej bzy naszej kultury narzędzi pracy nieco wcześniej w DI lab IV bzie. Na Morawach spotyka się już w tym okresie nieduże sztylety z 3 tub 5 tutami, niekiedy nawet zdobione fap. Sardi&y).

Brak na razie podstaw, by przyjmować możliwość miejscowej produkcji (przynajmniej niektórych) wyrobów metalowych. Jest to jut bardziej prawdopodobne na terenie Czech, gdzie ilość wyrobów metalowych w tym czasie wyraźnie wzrasta, a osadnictwo knkury anietyckiej obejmuje nowe tereny, w tym także rejony Gór Kruszcowych (L Flemercma 1966,1967). Omówione wyżej formy przedmiotów metalowych mają jednak bardzo szeroki zasięg (daleko wykraczający poza tereny zajęte przez knknrę unietycką) i w większości wypadków byty prawdopodobnie wykonane w starszych od aaietyckkh ośrodkach metalurgicznych.

Cmwzjśb

Brak dostrzegalnych dh archeologii zmian w obrządku pogrzebowym w ciągu bzy III i IV. Omówimy go więc łącznie dh całego środkowego okresu rozwoju knkury unietyckiej. Kontynuowane jest trasami shuwaait zmarły li na cmentarzach założonych jeszcze w bzie I (np. Wrocław-Opór ów), ale istnieją takie, na których