13033 P1240345

Jąoą alę ku koloni nt>l^ (Mm ?) . na której Jest luźno    osadzeń*

*"“* t**<=bowana rr^Motaireini*), mocująca zapewne kiedyś organiczne kład siny rękojeści. Podstąp Jelce ograniczało okucia mankietowa ta, wad lutnie łeberkowsne. Dołem sztaba przechodzi w niską podstawę, o azel roko. poziomo ustawionych ramionach. Brak otworów na ni ty. Prosta głownia ^ *^łt równomiarnia ku sztychowi. strudź lny towarzyszą ostrzoa z wy. Jątklem odcinka sztychu, tworzą o u nasady głowni ornament a sowa ty. Całkowita długość miecza wynosi około 65 om.

Rozrzut znalezisk w skali ogólnej niewiele wnosi do rozwiązania kwestii proweniemcyjnej typu. Mlecze z ludną ramą występują w zespołach (groby, skarby) tudzież Jako znaleziska pojedyncze w Danii kontynentalnej i li*-mularnej, północnych Niemczech (Meklemburgia, Brandenburgia) oraz na Pomorzu (w sumie tylko kilkanaście stanowisk archeologicznych)¹ .

Omawiane rozwiązanie konstrukcyjne rękojeści Jest efemerydą, nie znalazło szerszego zastosowanie. Jego datowanie, np. zespołów ościennych i polskiego. Jest Jednak dość rozciągłe (IV - TI EB),choć większość przykładów odnosi się do V EB¹⁵¹.

Mlecze z ramą wykazują pokrewieństwo formalne z mleczami o    wąskiej

sztabie (typ VII J. Fogla l979b) 1 są prawdopodobnie ich pochodnymi. Formą epigonalną według E. Sprockhoffa, a zarazem uzasadniającą datowanie na y EB, ma reprezentować miecz ze Starego Bornego, woj, koszalińskie (znalezisko pojedynczo), ze stałą, nieruchomą ramą 1 Jednocześnie głowicą antenową¹^*. Sugerowana tendencja rozwojowa mieczy z luźną ramą ku okazom ze stałą rękojeścią nie znalazła uznania badaczy skandynawskich (H.C, Bro-holm, E. Bmudou, T. DahllBf), którzy podkreślają paralel izm chronologiczny i trudne do uchwycenia przenikanie się linii ewolucji okazów z ruchomą i nieruchomą rękojeścią

Kiao to mlecze z luźną ramą do rękojeści uznane są za wytwór właściwy nordyjakiej prowincji metalurgicznej, Z nią tet wiązać będziemy Jedyny okaz polski,

2.3. Mlecze z głowicą nerkowatą

mecze z całą brązową (najczęściej, choć nie wyłącznie) rękojeścią zakończoną nerkowa tą głowicą uznaje się zgodnie za typowo pól nocnoeurope Jaki element kulturowy, osadzony w zasadniczej swej formie w tutejszej tradycji platnersklej. Wydzielone po raz pierwszy w odrębny typ przez G. Kossin-oę¹⁵*. Stały się później przedmiotem częstego zainteresowania prahistorio-

grmfll.

¹⁵⁰ Sprocichoff 193H. s. 36, isbl, 30 (sspa)| B a u d o u 1960,

ęo.

*** Sprockboff 1956, t. X, s, 73* B a s d o u 1960, a, 10.

^ Sprockfaof f 1931a, •• 3*>.

15) | a o d o u 1960. s, 10,

^K.n.lnn. 1917, «. 118. V =o.1o.1 klisyrikacjł o₃4łn.J broni ludności kul tory łużyckiej typ XXVI (7 o g • 1    19Y«)o. s. 73-76).

W zasięgu niniejszego studium znajduje alę 9 egzemplarzy mleozy z 9 stanowisk - test. 57 (7 znalezisk pojedynczych. 2 skarby). Wyróżniające typ głowice nie są bynajmniej Jednolite. Mają łukowate żeberka na spodniej stronie (ok. Gdańska, Barchnowy, ok. Wąakoszy). na górnej sag guzki (ok. «ą-jossy)».rządy żuczków przy podstawie (2eleźno).Głowica miecza z Linowa prezentuje formę bardziej półksiężycowa tą niż nerkowa tą. W okazach z Kod rąbią i Radaczewa rękojeść zwieńcza głowica w postaci nerkowa te go pełąka, obejmującego chyba pierwotnie wkładkę z surowca organicznego.Trzony rękojeści są zazwyczaj proste .o przekroju czworoboczny a, owalnym, okrągłym, choć spotyka się również łagodnie beozułkowate (miejscowość nieznane. Pomorze Od., ok. Gdańska) tudzież dwu stożkowate (w obu okazach z pałąklem). Dekoracja trzonów składa alę z grup żeberek (Żeleźno), pasm linii poprzecznych, *ów-noległyoh (ok. Gdańska, miejscowość nieznana), nitów ornamentac* ych (Kodrąb, ok. Wąsoszy), śrubowatych żlobkowań na całej długości (Barć' owy), linii poprzecznych przedzielonych krzyżykami (Linowo, ok. Wąsoszy    na

węższych bokach trzonu). Kształt Jelców Jest zawsze dzwonowa ty, przy czym Jego podstawa bywa prosta (Linowo, Żeleźno, Barchnowy, ok. Wąsoązy), czasem wzdłużnie żłobkowana, mankietowa ta lub łukowato wycięta (Radaczewo, Kodrąb. ok. Gdańska, miejscowość nieznana). W tej grupie regułę    etanowi

poziome żłobkowanie podstawy Jelca. Na Jelcu mieczy kodrąbeklego 1 wąso-skiego • widać nity omamentacyJne• Rdla nitów w okazie z Radaczewa nie Jest Jasna. Jeleo mlecza z miejscowości nieznanej zdobią grupy    linii

najemnie równoległych, usytuowanych prostopadle względem ramion Jelce, lajwiękazą szerokość głowni notuje się u ich nasad. Ku sztychowi głownie zwężają się łagodnym łuklem bądź jednostajnie, przekrój głowni Jest zazwyczaj płaskorombowaty (wyjątek - miejscowość nieznana, przekrój trzykrotnie stopniowany). 0 ile głownia mlecza z Radaczewa Jest gładka, o tyle inne na całej długości mają strudzlny, którym towarzyszą czasem na zastawie dodatkowe elementy zdobnicze: rzędy punktów (Kodrąb. Linowo), sakrę skowane trójkąty i łuczkl (ok. Wąsoszy)- Długość mieczy z głowicami nerkowatyoi oscyluje między 55»5 a 85,5 cm. W większości okazów mamy do czynienia z beznitowym łączeniem głowni z rękojeścią (nadlew obejmujący albo łączenie stykowe, może z zastosowaniem lepiszcz. np. żywicy). Reminiscencję archetypowych (por. niżej) obustronnych okładzin rękojeści odnajdujemy w mieczach z ok. Wąsoszy oraz z miejscowości nieznanej (na węższych bokach trzonu wyraźnie wydziela się sztaba głowni).

Skandynawskie, niemieckie i polskie źródła traktowane łącznie dają dobrą podstawę do dociekań na temat genezy 1 ewolucji typu. Idea słowie nerkowa tych Jest prawdopodobnie poohodzenla insularno-duńskiego, na co wskazują stosunkowo liczne sztylety, z taklnlż głowicami, datowane zespołami na IV EB¹^⁵. Nadadriatyckie (Bośnia, Triest) przykłady miśczy * głowica-ml nerkowa tymi, wskazane przez J. Koatrzewskiego. pozostają względem oma-

1&5

Sprockhoff 1934, a. 22; Buioi 1960, s. 1*. mapa %.