24892 IMGW87 (3)

XXVI «WIARA» LAMARTINF,’A

Gdzie dla dnia pomyślności jutra już nie miałem.

Raz zdradzony istnieniem, w dniacłi w nieszczęścia płodnych Na zawsze się nadziei wyprzysięgam zwodnych,

To znów gdy burzom siły strudzone nie starczą,

Umysł mój zimnej cnoty zastawia się tarczą.

Znów go zajmuje mądrość Zenona wątpliwa,

Wtenczas płaszczem stoickim niemoc swą okrywa,

Czasem już obojętny, gdy los się nie zmienia,

By uzyskał spoko jność, wzywa zapomnienia;

Czcza spoko jność, sen próżny! Mara urojona!

Tam, gdzie się Rzym podnosi z własnych ruin łona,

Zobaczysz w pomieszaniu widowiska sprzeczne,

Tam przy nowych warowniach pomniki odwieczne —

Tam w zwaliskach legł teatr, jego szczyt wyniosły Dawna kryje kurzawa, zioła nad nim wzrosły,    \ I

Tam domy bohatyrów chwastami się jeżą,    1

Tam bogi obalone w progach świątyń leżą,    ■

Tam chatę piramida ocieniła dumna,

Tam obcy dźwiga posąg odwieczna kolumna,    '

Tam kwiaty w dawnych grobach, w dawnym forum głogi,

Tam w starym Panteonie nowe ujrzysz bogi;

Tylko kiedy niekiedy lekkie życia brzmienie Cichym głosem to smutne przerywa milczenie.

Taką jest dusza nasza: gdy surowe losy Pokonają rozsądek okropnymi ciosy,

W tych rozległych zwaliskach wszystko wtenczas ginie, Rozpacz, jak wielki ułom, panuje ruinie...

(Przeł. Dominik Lisiecki}

W późniejszej medytacji z 1823 roku La liberte ou une rmit a Romę (Wolność albo noc w Rzymie) odezwie się ton który przypomina listy, pisane z wiecznego miasta prze młodego Krasińskiego.

Stendhal na początku Promenadę s dans Romę (Prz chadzki po Rzymie, 1829) przedstawia dość typowy pil zapoznania się z rzymskimi osobliwościami: starożytne rui (Koloseum, Panteon, Łuki Triumfalne), arcydzieła mail stwa (Rafael i Michał Anioł), nowożytna architektura d Piotr, Pałac Farnese), starożytne rzeźby (Apollo BelweJ

ski, Laokoon), nowożytne rzeźby (Michał Anioł i Canova) oraz system rządów i obyczaje, które są jego następstwem.

Opis Koloseum pióra Stendhala przypomina opisy Du-paty’ego i pani de Stael. O nowym smaku świadczy choćby taki szczegół, że Stendhal uważa dzisiejszą ruinę za piękniejszą, aniżeli amfiteatr za czasów swojej świetności! Koloseum dla Stendhala, podobnie jak dla Byrona, jest pomnikiem wielkości Rzymian i największym monumentem, jaki widział świat. Podobnych trzeba szukać pośród ruin Palmiry, Balbeku i Petry. Wymienione zwaliska są większe, lecz obce nam, bo ideał piękna, który je wydał, znikł razem ze starymi cywilizacjami. Zabytki Indii i Egiptu to tylko haniebne wspomnienia despotyzmu. Koloseum uważa za wzniosłe dla nas, ponieważ stanowi ono żywy ślad tych Rzymian, których historia zajmowała całe nasze dzieciństwo.

Duże znaczenie dla chrześcijaństwa przyznaje arenie, na której nowa wiara walczyła ze starym Rzymem. Stendhal spędzał poranki w Koloseum; natomiast ruiny te przy księżycu nie wywarły na nim oczekiwanego wrażenia słodkiej melancholii, albowiem klimat rzymski jest tak rozkoszny, że noc miesięczna traci w nim cały swój smutek. Bezpośrednio po Koloseum Stendhal zwiedzał bazylikę Św. Piotra, zaczynając zresztą od rzeźb Canovy na grobowcach Klemensa XIII i Stuartów.

W powieści Stendhala Czerwone i czarne (1830) biskup w rozmowie z młodym bohaterem poruszył aktualny temat tamtych czasów:

Zagadnął o ducha państwa rzymskiego za cesarzów w epoce Konstantyna. Schyłkowi pogaństwa towarzyszył ten sam stan niepokoju i rozterki, który w XIX w. trapi smutne i zwątpiałe dusze.

Paralele pomiędzy schyłkiem starożytności i współczesnością zajmowały także Alfreda de Vigny; wśród pisar-