23834 skanuj00170 31

podrzędnych, a stosowanie go przy okolicznikach. Syntetyczny przykład tego rodzaju interpunkcji (brak przecinka przed que, okolicznik ujęty w przecinki) może stanowić zdanie:

52. II ne faut pas oublier que, dans 1’ecriture, la ponctuation peut changer le sens du tout au tout¹.

Z interpunkcją francuską szereg wspólnych cech ma interpunkcja angielska. Podobnie jak w tamtej, nie stosuje się przecinka przed pewnymi rodzajami zdań podrzędnych (przykł. 53-56), ujmuje się zaś w przecinki tzw. określenia przysłówkowe (przykł. 57-61 ).

53.1 naturally hope that some of them will find it entertaining if they read it.

54.    [...] it is in fact meant for those who have never thought much about writing [...].

55.    Authors and critics will either find what I have to say commonplace and obvious [...]

56.    But there is one thing which we do every time we read [...].

57.    Afterwards, came a dot on the horizon and the sound of a shrill scream [...].

58.    Again, Mr. Lewis exhibits an almost panie — stricken avoidance of the cliche [...].

59.    It is possible, also, to take exception to his conational use of the cliche [...].

60.    Or,perhaps, that isn’t the right word.

61.    You have, of course, often walked from your uncle’s [...].

Bardzo charakterystyczne (a wybitnie odbiegające od polskich przyzwyczajeń interpunkcyjnych) jest stosowanie przecinka w miejscu opuszczonych wyrazów, np.:

62.    Mary wore a red dress;

Helen, a blue one.

63.    Many nations have striven by different means to achieve democracy: France, by a bloody political revolution; the United States, by a war of liberation followed by the establishment of a constitutional republic; England, by a long series of gradual re-forms and reorganizations².

U nas w tego rodzaju pozycjach albo się nie umieszcza żadnego znaku, albo się stosuje pauzę.

***

Podręczniki interpunkcji innych narodów:

A. B. S z a p i r o, Osnowy russkojpunktuacii, Moskwa 1955.

S. I. A b a k u m o w, Mietodika punktuacii. Trietje izdanije, Moskwa 1951.

M. W. S w i e 11 a j e w i S. Je. K r i u c z k o w, Sbornik uprażnienijpo sintaksisu i punktuacii dla 6 i 7 klassow siemiletniej i sriedniej szkoły. Izd. 17, Moskwa 1952.

Pravidla ćeskehoprawopisu. Ćeskoslovenska Akademie Ved, Praha 1957, s. 76-97.

Prawidła ćeskeho prawopisu. Skolnl vydanl. Statni pedagogicke nakladatelstvi, Praha 1958, s. 70-86.

Der Grosse Duden. Rechtschreibung der deutschen Sprache und der Fremdwórter. Zwólfte, neubearbeitete und erweiterte Auflage, Leipzig 1941, s. 50-64. Grammaire Larousse du XX^e siecle, Paris 1936. s. 127-135.

Robert B r i 11 a i n, Punctuation. An Easy Method of Learning to Punctuate Correctly, New York 1958.

10. UMOWNY CHARAKTER SYSTEMÓW INTERPUNKCYJNYCH

Zawarte w poprzednich rozdziałach przeglądy: historycznych przemian w obrębie interpunkcji polskiej oraz współczesnego zróżnicowania interpunkcji u różnych narodów miały m.in. za cel zwrócenie uwagi na konwencjonalny charakter systemów interpunkcyjnych, tj. na ich niewątpliwą umowność.

R. Brittain wyraził się, że interpunkcja „nie spadła z nieba”, że nie została stworzona przed światem, trwając potem bez zmiany; jest ona wynalazkiem ludzkiej społeczności i jak większość wynalazków — ulegała różnym zmianom i dalej będzie ulegać:

[...] punctuation is not a divinely ordained thing, created before the world and enduring un-changed to all time. It is a social invention of man, and like most inventions it has undergone a number of changes and improvements sińce its first appearance, and will undergo morę⁵².

Istotnie, widzieliśmy w rozdziale I przemiany, jakim ulegała interpunkcja polska. Specyficznym przemianom podlegała też oczywiście interpunkcja innych narodów. W wyniku tych indywidualnych przemian systemy interpunkcyjne różnych narodów —jak to widzieliśmy w par. 9 — są niekiedy bardzo rozbieżne. ³

31

1

   Grammaire Larousse ..., jw., s. 127.

2

   R. B r i 11 a i n, Punctuation. New York 1958, s. 14.

3

- R. B r i 11 a i n , dz. cyt., s. 1.