51101 IMG44

Isinicjif takie prace, służące ocenie serwisów O DC iw podstawie badania ich jSlron m-lornetowych. przy czym gromadzone informacje mogą pochodzić z badanych siron lub spoza nich (badanie kontekstowe), Remigiusz Sapa za poilioc/j metody benchmnrkin-gu oceniał na pr/yMad strony Web bibliotek akademickich [Sapa 2005], Ocena ta była prowadzona na podstawie takich kryteriów, jak: przejrzystoić strony Web. jej komuni-kfllywiiość, spójność i konsekwencja, prewencyjność, udostępniane narzędzia nawiga. cji, sprawność, sckwencyjność, elastyczność i aktualność. Również inni autorzy podają w swoich pracach wykazy kryteriów, nazywane „listami kontrolnymi" (c//trk //>/), według których oceniać można poszczególne serwisy GBC [Dobratz, Schoger, Slrathmann 2007], Kryteria te bywają podstawą certyfikacji tych serwisów (Dale, Ambachcr 2007], Inny sposób całościowej oceny funkcjonalnej wyszukiwania w Web przedstawił Yazdan Mamourian, który zaproponował metodologię WSE (weh rniwh efficacy), pozwalającą na ocenę stopnia przygotowania użytkownika, przydatności narzędzi wyszukiwawczych, strategii wyszukiwawczej, jakości wyszukanych treści oraz kontekstu, w którym odbywa się wyszukiwanie (hardware, software, jakość łącza) {Mansourian 2008, s, 351], Badanie kontekstowe może polegać na rekomendacjach serwisu przez zaufane źródło, porównywaniu z serwisem o ustalonej reputacji oraz weryfikacji uzyskanych informacji w kilku źródłach (Metzger 2007, s 2083-2084],

Niektóre projekty, zajmujące się oceną funkcjonowania GBC, traktują ją zbyt instytucjonalnie, przez co przyjęte miary nie są odpowiednie dla globalnej biblioteki cyfrowej jako całości, mogą natomiast być stosowane dla poszczególnych serwisów. Takie wskaźniki stosowane są na przykład w projekcie EQUINOX^-'\ Jak twierdzi Rowena Cullen, w wyniku prac prowadzonych przez różne ośrodki w ramach wielu projektów, takich jak EQUIN0X, LibQUAL-^N, eVALUEd^KI czy COUNTER'¹ wypracowano pewien konsensus dotyczący miar opisujących funkcjonowanie serwisów GBC oraz standaryzację gromadzonych danych (zarówno przez bibliotekarzy, jak i dostawców treści), co umożliwia porównywanie wyników [Cullen 2003, s. 203]. Standardy tworzone przez ARL, EQUINOX oraz ISO WP TC46/SC8/WG4” stanowią podstawę dla stosowania ujednoliconych miar. Miary dla wielu obszarów, takich jak efektywność, jakość a także miary wpływu i oddziaływania serwisu GBC nie zostały dotąd ustandaryzowane. Brak jest nadal modeli, które by odzw ierciedlały złożoność procesów informacyjnych w globalnej bibliotece cyfrowej.

3.4. Przestrzenie nazw

W działalności naukowej bardzo istotne znaczenie ma możliwość śledzenia powiązań pomiędzy poszczególnymi publikacjami i ich autorami w celu określenia źródeł nowych pomysłów i idei [Borgman 2007, s. 92]. Już w środowisku publikacji drukowanych wyko- ^{1 2}

. \_e pracochłonnych c/ynnoici, pozwalających na łlcd/cmc pawią/ań pomiąi cytującymi i cytowanymi, W środowisku cyfrowym powią/anu pomiędzy Jy cyfrowymi mogą byś reprezentowane przez tworzone pomiędzy nimi odnośni-o^^zcntacji intelektualnych powiązań pomiędzy publikacjami i zawartymi w nich ki ^iuni, 2 wykorzystaniem odnośników, pozwala na rozwój dyikunu naukowego '"^rtJdowiJku GBC odnośnik, wychodzący z obiektu cyfrowego, powinien wskazywać '^v: cgzcinplnr/ dzieła, a nic jedną i wielu kopii, jak to jeil praktykowane w biblio-i"'¹²! tradycyjnych Dzięki temu, że odnośniki bezpośrednio wiążą połączone obiekty, jjj^L bibliograficzne nie są niezbędne, a przynajmniej odgrywają inną rolę. Mogą one i^{c2| l,}\ kreśleniu autentyczności powiązanych obiektów (pozwałaś na slwiśfd/cnic czy ^Sh cMy S-1 tym.²> ^c0 i^{c uważam}y). Śledzenie powiązań między obiekiami cyfrowymi ^liwe jest więc dzięki zdolności do identyfikowania poszczególnych obiektów i icli i_wów funkcjonujących w GBC.

* \v|nściwa identyfikacja odbywa się za pomocą identyfikatorów (zol), nasi, pndrozdz,), pieszczonych w pewnej, uzgodnionej przestrzeni czy systemie nazw. Przestrzeń nazw “ , |o /estaw nazw, wyznaczany przez zbiór zasad lub algorytmów służących do zarządza-lii mmi. Nazwy mogą byś stosowane jako etykiety lub odesłania do zestawu obiektów, Zagadnienia związane z przestrzeniami nazw mają zasadnicze znaczenie dla infrastruk-,_uly\Veb (w tym w szczególności dla XML) (Duval i in, 2002). Mechanizm przestrze-_nj nazw umożliwia ujednolicenie schematów metadanych na poziomic syniaktycznym, pozostawiając odpowiednią elastyczność na poziomie semantycznym, gdzie zapewnione •_CSI niezbędne zróżnicowanie

' Najlepiej, aby przestrzenie nazw miały wsparcie instytucjonalne, co zwiększa ich wiarygodność i ułatwia przejmowanie przestrzeni przez kolejne instytucje, W celu dotarcia do określonego obiektu wykorzystywanych może byś wiele przestrzeni nazw. Elementy metadanych opisowych książki mogą być na przykład pobierane z przestrzeni nazw odpowiednich dla oznaczenia odpowiedzialności, wydawcy, ISBN, haseł przedmiotowych. Częstym sposobem organizacji przestrzeni nazw jest stosowanie kartotek wzorcowych i autorytarnych na różnych poziomach organizacyjnych oraz słowników języków mfor-macyjno-wyszukiwawczych. Elementy metadanych składające się na rekord pochodzą więc zazwyczaj z wielu przestrzeni nazw.

Dla obiektów cyfrowych, funkcjonujących w obrębie GBC, istnieje obecnie wiele konkurencyjnych przestrzeni nazw. Część z nich to modyfikacja przestrzeni nazw przygotowanych dla publikacji tradycyjnych, inne tworzone są wyłącznie z myślą o obiektach cyfrowych. Podstawowe znaczenie ma na przykład główny protokół Web, HTTP, który jest przestrzenią nazw gwarantującą unikalność każdego URI.

Pomimo pomyślnego prowadzenia prac nad standardami, łączącymi przestrzenie nazw, wciąż na pełne rozwiązanie oczekują problemy ich jednolitości i długotrwałości. Dzięki odpowiedniemu wsparciu instytucjonalnemu istnieje dobrze zorganizowana kontrola nad elementami komunikacji formalnej, gorzej wygląda sytuacja w zakresie zapewnienia identyfikacji i długotrwałego przechowywania w obszarze komunikacji nieformalnej. Poziom zapewnianej stabilności dla tego typu materiałów może zależeć od tego, czy są przeznaczone do krótkotrwałego udostępniania, czy długotrwałego przechowywania, Przestrzenie nazw szczególną rolę odgrywają w XML, gdzie stosuje się je jako mechanizm tworzenia globalnie unikalnych nazw dla elementów i atrybutów w języku kodowania. Dzięki unikalnym nazwom zapobiega się konfliktom znaczeniowym w zakresie nazw, stosowanych w dokumentach XML, możliwe jest także łączenie różnych elementów kodu z zachowaniem jednoznaczności nazw. Wyróżnienie przestrzeni nazw powoduje rozdział stosowanych terminów (elementy i atrybuty) na zestawy (słowniki) odpowiednie dla poszczególnych dziedzin i zastosowań. Zestawy nazw elementów i atrybutów tworzą autorzy dokumentów XML. Są to tak zwane nazwy lokalne, ponieważ zakres ich zastosowania

I))

1

^:> EQUINOX jest projektem finansowanym przez Unię Europejską. Wskazuje on na potrzebo rozwoju i stosowania przez wszystkie biblioteki metod pomiaru funkcjonalności w nowym środowisku sieciowym (http:// equinox.dcu.ie/)..

^:ł LibQUAL+ jest zestawem narzędzi dla bibliotekarzy, służących badaniu opinii użytkowników na temat jakości usług. Narzędzia te oferowane są przez ARL. Dzięki niemu bibliotekarze mogą doskonalić usługi biblioteczne. podnosić kulturę organizacyjną oraz urynkowienie biblioteki (http://www.libqual.org/).

2

EVALUEd obsługuje bazę danych wyników badań w dziedzinie bibliotekoznawstwa posadowioną w Birmingham City University. Celem projektu jest stworzenie modelu oceny biblioteki cyfrowej (http://www.ebasc. bcu.ac.uk/index.hlm).

^M COUNTER powstał w 2003 r. w Wlk. Brytanii. Utworzył zestaw standardów i protokołów dotyczących zapisu i wymainy danych dotyczących wykorzystania zasobów online. Opublikował zasady gromadzenia statystyk wykorzystania baz danych online (http://www.projcctcountcr.org/).

Głównie chodzi o normę ISO 11620:1998 Information and documcntation - Library performance indica-tors.