57340 skanuj0030 (102)

2. Człowiek i przyroda: od zarania dziejów do współczesności

54

Wśród antropogenicznych przyczyn ubytku ozonu w stratosferze otaczającej Ziemię najistotniejszą rolę odgrywają zanieczyszczenia atmosfery freonem i halonem, stosowanymi w sprężarkach lodówek, chłodniach, urządzeniach klimatyzacyjnych i w produkcji wszelkiego rodzaju aerosoli (Molina 1996; Rowland 1996). Ze względu na swą trwałość gazy te mogą powodować łańcuchowy proces rozpadu cząsteczek ozonu jeszcze przez wiele lat po ustaniu ich emisji. Następstwem tego zjawiska będzie dalszy wzrost ilości szkodliwego promieniowania nadfioletowego nawet po całkowitym zaprzestaniu wprowadzania do atmosfery sprawców zaniku ozonowej warstwy ochronnej.

Emisja gazów W celu zjednoczenia wysiłków na rzecz ochrony powłoki ozonowej opracowa-cieplarnianych _no {p_rZyjęto w marcu 1985 roku Konwencję wiedeńską o ochronie warstwy ozonowej (Dz.U. 1992 Nr 98, poz. 488), a dwa lata później tzw. Protokół montrealski do tej konwencji w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową¹.

2.6. Wzrost stężenia głównych gazów cieplarnianych w latach 1000—2000 (wg danych Landscare Research New Zealand Limited)

W Polsce postanowienia tej konwencji i Protokółu weszły w życie w 1990 roku. Dzięki realizacji postanowień obu umów międzynarodowych tempo wzrostu ilości freonu w atmosferze spadło z 5% rocznie do poniżej 3%, niemniej nadal mamy do czynienia ze wzrostem jego stężenia i niebezpieczeństwo zniszczenia powłoki ozonowej wciąż jest realne (European Envi-ronment Agency 2005).

Drugim zagrożeniem dla ochrony współczesnych zasobów przyrodniczych Ziemi jest antropogeniczny wzrost emisji tzw. gazów cieplarnianych, głównie dwutlenku węgla, metanu i tlenku azotu (rys. 2.6), a ponadto, ozonu w niskich warstwach atmosfery, związków chlorofluorowęglowych i innych substancji powodujących globalne ocieplenie klimatu na skutek zatrzymywania ciepła pochłanianego przez Ziemię z promieniowania słonecznego (Horton 1995; Hegerl i Cubasch 1996).

1

Są to umowy międzynarodowe zobowiązujące państwa-strony do zaprzestania produkcji i stosowania związków niszczących stratosferyczną warstwę ozonową.