63548 skanuj0007 (279)

mąt$ezfltgni_ai składniowym mowy praktycznej, jako narzędzie agresji woł^ec nawyków panujących w świecie słów i zdań. Poezja zadaje kłam- przyzwyczajeniom, które tym, światem rządzą,, zdgji^y.ejZf słów — używając określenia Leśmiana —^czapki miewidyaaki”, przekształca i uwielokrotnią ich znaczenią,, wytrąca je ze schematycznych kontekstów, przywraca im zapoznaną dionkr^tność i wyrąziętość.- Ten sposób ujmowania poezji;.właściwy był rosyjskim formalistom.

„,_TOhie koncepcje, choć w^yrastąły z diametralnie . odmiennych przesłanek*! pod jednym względem były analogiczne. W obu wypadkach mianowicie cecha „ppetyc^ kości” (rązi utożsamiona .z, emocjonalnym pharaktęreip języka, drugi raz- sprowadzona ;,d° ,sjyoistQsęi. „chwy^ tów” transformujących materiał językowy) została ostro odcięta od innych funkcji języka, nie tylko im przeciSigfeawiona, ale nadto potraktowana w izolacjU

językjedno-

fppkę-yjpyv ■ W .wypowiedzi. poetynki ej__miały niejako ulec całkowitenip,fąĘkci,e, spełniane przez słowo w procesję .komunikacji, ff sfęrze poznania, ideologii, dydaktyki etę* To oczywiste upyofzczenie, uzasad-piojpę w    gdy?.-yckp^^,,-ip. Y^yraziste, wyodf^b-

pjep^ę głównego „bohatera” badah jjte^ackichrit

roa.ijje,<^J^ż g^rzymywapą... nawgt»^g§^ ;twąhj,.którzy ptWągeią^Kgyfnaią się do formalistycznej czy — ż $rp<* gi^strony-—.neyde^Łtyfgftfei^fił^^.giijS^ch poglą* dó^j(zwłaa?,G|ą_;    *._Vt

WCTóWiedź.,pQfityp^_f{je#,t»i_m^^fe]iffi^i-ofunkcv-jna. jak wszelki zresztą akt’ językoi,p^ J.ak_f^)wąrzyskąjjonr WerSaejaj reklamowy slogan,:; tfakk#tifitezaEezny, książka telefóińfczna. 'Co    ^r> ^liśl?®*k¹&źdynl raźeM

rńUiny uo^!fcCTmeti11t zrf^^^aniym^W^K^^pódktawó-wych .iu^cjijęzykowych.

mi typami wypowiedzi polegają wyłącznie na odmienności porządku h i e r a r c hic z n e g o w,obrębie stałego kompletu funkcji spełnianych przez znaki językowe w życiu społecznym, © charakterze wypowiedzi decyduje funkcja będąca dominantą, która przytłumia działanie swych partnerek i wyznacza •icfeosfr' bliższe lub dalsze —t połóże&ie wobeętsiebief³. Funkcje właściwe„językowi niepoetyckiemu” występują więc w poezji jako tło — dodajmy: tło dynamiczne — dla „funkcji poetyckiej”; Jej rola nie jest nigdy rolą solisty, ale może być rolą koryfeusza całego zespołu. I odwrotnie, funkcja poetycka działa również w wypowiedziach innego rodzaju, gdzie jako uczestnik ugrupowania hierarchicznego może zajmować niższy lub wyższy szczebel, sprzyjać lub dramatycznie przeciwstawiać się funkcji będącej dominanta. • ..Poetyckość” iest —w takim rozumieniu w ogóle cechą tworów językowych, a poezja gatunkiem mowy, w którym owa cecha ulega maksymalnej intensyfikacji i uzyskuje przewagę nad innymi;

Sformułowania te brzmią nieco zagadkowo. Jakie bowiem zjawiska w świecie języka odpowiadają używanym tu terminom ^funkcja poetycka” i „poetyckość”?

lingwiści podążając za ustaleniami \Karla Buhletk (Sprachtheorie 1934) rozróżniają zwykle trzy Zasadnicze wymiary komunikacji -lezykoweir trzy?,funkcję znaków w społecznym porozumieniu? ekspresywną;(!zdolnośÓJżną- j ku językowego dó „wyrażania” przeżyć mówiąćÓjgdJ3i$- ^{2 1}

95

1

poetyka, „Twórczość” 19.59, ńt ^;

2

⁸ Por. R. Jakobson, Poetyka w świetle „Pamiętnik Literacki” 1960, .R_{; LI, z.' 2vrS{ i§l - 473. Skrótowo i powierzchowtiię-; raf erowałem;; tę? ;spr.awy W jipt.