76839 SNV36439

■

lilii do opieki nad szkolnictwem. W czerwcu został członkiem Dyrekcji |P u₀wej, a W; listopadzie następnego roku książę mianował go referendarzem 5^ zaś w 1810 r. był już radcą stanu. Pierwsze z tych stanowisk

i|n| zanim konstytucja zrównała ze szlachtą ludzi jego pochodzenia,

cu/ionanłtiram    mnnńl

o^'_t dowodnym świadectwe^wielkiego^sobisteg^restiżi^śró^wspóM ęfly .

QpyCn.

^c2 Na wszystkich stanowiskach pracował gorliwie z zapałem i oddaniem, fjczestniczenie w życiu publicznym traktował jako możliwość przekształcania mjgywistości zgodnie z postulatami przedstawionymi w swoich pracach. Skoro, jak sądził, nie ma już w Polsce feudalizmu, należy usilnie zająć się budową nowego społeczeństwa, złożonego z równych wobec prawa, wolnych ₀bywateli. Dążenie do realizacji tej możliwości dostrzec można najwyraźniej 1 pracach Izby Edukacyjnej, której kierunek działalności wiązano z imieniem Staszica. Nowe społeczeństwo potrzebowało obywateli użytecznych — znaczny więc nacisk położono na wykształcenie praktyczne. Potrzebowało też obywateli oświeconych — starano się więc o powszechność nauczania, o to, aby siecią szkół objąć cały kraj. Zmierzano do takiego ujednolicenia systemu oświaty, aby można było przechodzić ze szkoły niższego stopnia do wyższego, przy czym po raz pierwszy szkoła elementarna uznana została za najniższy szczebel drabiny oświatowej. W ten sposób, teoretycznie każdy zyskałby możność wybicia się dzięki własnej pracy i zdolnościom. Nawet dzieci chłopskie, skoro wiejska szkoła włączona do całego systemu szkolnego przestawała być ślepą uliczką.

Działaniom tym towarzyszyła refleksja teoretyczna. W tym czasie Staszic sformułował nową wersję społeczeństwa idealnego, uszczegółowiając i ukonkretniając wcześniejsze pomysły i udobitniając ich elementy meryto-kratyczne. Wyobrażał sobie to społeczeństwo jako złożone z równych wobec prawa obywateli, zorganizowanych na zasadzie hierarchicznej. O miejscu w hierarchii decydować miało wykształcenie, a więc w ostatecznym rachunku indywidualne zdolności i nakład pracy. Wprowadzenie hierarchii, związanie określonych godności ze stopniami naukowymi (doktorat miał automatycznie zapewniać szlachectwo) traktował jako stworzenie bodźców dla doskonalenia się ludzi i dążenia do awansu. W jego mniemaniu był to sposób na przyspieszenie postępu całego społeczeństwa. W czasach Księstwa Warszawskiego Staszic odnotować mógł w swoim życiu jeszcze jeden sukces. W 1808 r. wybrano go prezesem Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Z godnością tą nie rozstał się do śmierci.

Działalność zapoczątkowaną w Księstwie Warszawskim Staszic kor tynuował w Królestwie Polskim. Niechętny Napoleonowi z miejsca opowiedz? się za Aleksandrem. Dla swej opcji politycznej znalazł teoretyczne uzasadnier W napisanej w 1815 r. rozprawie Myśli o równowadze politycznej w Euri wykładał idee zjednoczenia Słowian. U podstaw jej leżało pragnienie realń ustroju merytokratycznej sprawiedliwości społecznej. Uznał, że warun^T jego zaprowadzenia jest zrzeszenie narodów, które usuwając niebezpieczef

/OZ