77444 SNV36395

publikacje i dokumenty, m in. kolejny glos w sprawie następstwa tronu u polrmiv#nei ro/pmwte pt i¹ wagi nad pismem /.../ Seweryna Rzewuskiej„

I i () tukctąjl tronu w Polszczę rzecz krótka" (luty), opracowanie (wru/

/ Ignacym Potockim) projektu Administracji l.ksiruordynaryjncj, czyli instytucji rajdowa wyposa/oiKi w prerogatywy doraźnych d/młań i dccy/ji w sprawach itKMcipi.p >ch /włoki, w ktiSrcj miał objąć lunkcję sekretarza z głosem stanowiącym Idąc siadem staszicowskich Przestróg dla Polski (styczeń 1790) ogłosił dt.nu.UW/ną Ostatnią przestrogę dla Polski (listopad) oraz Krótką rudęl względrm ruijusitnia dobrej konstytucji rządu — w których powtarza! naleganie o pilno w uchwały rządowej i konieczność wewnętrznej jedności.

Pisarstwo publicystyczne Kołłątaja tego czasu cechuje wielka sprawność retoryczna Posługiwał się nąjc/ęiciej konwencjami wielokrotnie wypróbowanymi, tak lisi, przemówienie, odezwa, deklaracja, memoriał, instrukcja. Nic muł potrzeby silić się na szczególną oryginalność form, by zafrapować czytelnika, bowiem siłą tych wypowiedzi była jasność i logiczny porządek rzecz), począwszy od oznaczenia tez przedstawionej kwestii, zdefiniowania wyznaczników, a następnie usystematyzowania materii w rozdziałach, czy mniejszych segmentach Racje myślowe wspierane były zazwyczaj trafnymi pt/ykładami, bez demagogii i dłużyzn, u umiejętne sumowanie wskazaniami o charakterze wniosków i rozwiązań praktycznych zamykało zazwyczaj wywody Nic stromi jednak pisarz od polemik w trakcie wykładania kolejnych przeświadczeń, kiedy taki lub inny zasiedziały pogląd przyszło zdyskredytować Nie obca mu była umiejętność odwoływania się do wyższych uczuc obywatel | skich jak w odezwie Do Prześwietnej Depulacji czy Ostatniej przestrodze da Polski W odczuciu współczesnego czytelnika tych pism, a celnego portrecisty Kołłątaja, tj Jana Śniadeckiego, było mu dane „utwierdzić i rozszerzyć spraw tcdhwr te nabytą sławę wybornego w języku polskim pisarza'*.

zy trwugiinii

objaśniam

niedawny

Omoohcn

się

Wśród i domowi Mierosl zwłas/e

W tej aktywności towarzyszyli Kołłątajowi ludzie pióra dzielący jego pottawę społeczną i koncepcje polityczne. Historiografia końca XIX w nadał* Icf grupie miano Kuźnicy Kołłąiajowsktęj (W. Smoleński w studium pod takim tytułem) z oznaczeniem siedziby w jego mieszkaniu na Solcu. Termin „kuźnic*' tnfty został z metaforycznej retoryki publicystów antykołłątajowskkh» jakoby aałotył on „kuźnicę potwarzy, skąd na niepodległych zdaniu jego mściwe wypasie rają pociski” (W. Turski), z przydaniem dla współczesnych czytelników prawie jednoznacznym, ti „tej despotycznej kuźnicy i jej gromów Wulkanem jesl kanonik pewny**, tj Francuzek S. Jezierski Ta figura retoryczna mc określał* bkJcj am treści, ani zakresu działania pracowników owej kuźni hwMM| był Niski Kołłątajowi „Wulkan gromów** ~ Jezierski, autor szybko po tohm następujących publikacji, w których pod tnasktmt belciwzacji, iłtem benrycnaj (wypity a rzekomych kronik, pamiętniki, powiastki hMorycana, katechizmy) fermat wę a samowolą magnacką, m ghmuukami wolną) ehicfk a gtewwte prezentował wę jako raeczmk praw onaszczanakich hmma Jemnkwgo (luty ITf I) Kołłątaj wydal jego słownik polityczny pi Kseksćet ejhcjjartpAlrw gśrrolr arórotc I ifminonni 4 rzecz

576