21 (887)

płciowemu: stałe przebywanie z innymi mężczyznami i zależność mężczyzny od związków z nimi odciągają go nawet od jego zadań jako męża i ojca. Toteż kobieta widzi, że wymagania kultury spychają ją na - dalszy plan i przyjmuje wobec niej wrogą postawę. Rozszerzając swe kręgi kultura coraz wyraźniej skłania « się do ograniczania życia seksualnego. Już pierwsza faza rozwoju kultury, faza totemiczna, przynosi ze sobą zakaz wyboru kazirodczego obiektu, zakaz będący najbardziej decydującym okaleczeniem, jakiego doznało życie erotyczne ludzi w ciągu całego swego istnienia. Dzięki tabu, prawom i obyczajom pojawiły się dalsze ograniczenia, które dotknęły zarówno mężczyzn, jak kobiety. Nie wszystkie kultury zaszły pod tym względem równie daleko; gospodarcza struktura społeczeństwa wpływała także na zakres pozostałej swobody seksualnej. Wiemy już, że kultura kieruje się tu przymusem konieczności ekonomicznej, że musiano pozbawić popęd płciowy dużej ilości energii psychicznej, którą sama zużyt-kowuje. Pod tym względem kultura zachowuje się wobec popędu płciowego tak, jak plemię lub jakaś warstwa społeczna wyzyskująca inne plemiona lub warstwy. Obawa przed powstaniem uciskanych zmusza uciskających do podjęcia specjalnych środków ostrożności. W punkcie szczytowym takiego rozwoju znajduje się nasza kultura zachodnioeuropejska. Jest rzeczą psychologicznie całkowicie usprawiedliwioną, iż zakazuje ona ujawniania dziecięcych form życia seksualnego, albowiem zatamowanie seksualnych pragnień dorosłych nie ma żadnych perspektyw, jeśli nie przygotuje się go już w dzieciństwie. Nie da się jednak w żaden sposób usprawiedliwić faktu, że kulturalne społeczeństwo posunęło się tak daleko w negowaniu tego dającego się łatwo udowodnić i nawet wręcz rzucającego się w oczy zjawiska. Możliwość dokonania wyboru obiektu seksualnego przez dojrzałą płciowo jednostkę została ograniczona do przedstawicieli płci przeciwnej, większości zaś form zadowolenia niegenitalnego zabroniono jako perwersji. Przejawiający się w tym zakazie wymóg wyboru życia seksualnego, jednakowego dla wszystkich, pomija nierówności wrodzonej i nabytej seksualnej konstytucji ludzi, pozbawia znaczną ich liczbę zadowolenia seksualnego i w ten sposób staje się źródłem wielkiej niesprawiedliwości. Wskutek tych ograniczonych reguł całe zainteresowanie seksualne ludzi normalnych, nie mających żadnych przeszkód konstytucjonalnych, bez szkody znalazło ujście w uznanych formach. Ale wolna od potępienia heteroseksualna miłość genitalna poniosła dalsze straty skutkiem innego ograniczenia, które wprowadziła zasada prawowitości i monogamii. W dzisiejszej kulturze widać wyraźnie, że stosunki seksualne chce ona sprowadzić tylko do jednorazowego i nierozwiązywalnego związku jednego mężczyzny z jedną kobietą, że nie dopuszcza istnienia życia płciowego jako autonomicznego źródła rozkoszy i skłonna jest je znosić tylko jako dotąd nie zastąpiony środek rozmnażania się ludzi.

Jest to oczywiście przypadek postawy skrajnej. Wiadomo bowiem, że okazało się, iż nie da się jej zrealizować nawet na krótki okres czasu. Tylko słabeusze poddali się tak daleko idącej ingerencji w sferę ich wolności seksualnej, natury silniejsze pozwoliły na to tylko pod warunkiem kompensacji, o której później będziemy jeszcze mówić. Kulturalne społeczeństwo było zmuszone pozwolić milcząco na wiele przekroczeń jego zakazów, które — w myśl swych dogmatów — musiałoby karać. Jednakże nie należy popadać w przeciwną przesadę i przyjmować, że tego rodzaju stanowisko w kulturze jest całkowicie nieszkodliwe, ponieważ nie wszystkie zamiary zostały zrealizowane. Seksualne życie człowieka kulturalnego doznało poważnej krzywdy, sprawia ono niekiedy wrażenie funkcji zanikającej, tak jak nasze zęby i uwło-sienie głowy. Prawdopodobnie słusznie można przyjąć, że jego znaczenie jako źródła szczęścia, a więc w osiągnięciu celu naszego życia, wyraźnie uległo zmniejszeniu ¹⁵. Często można sądzić, że to nie tylko nacisk kultury, lecz także coś, co tkwi w samej istocie funkcji seksualnej, odmawia nam pełnego zadowolenia i pcha nas na inne drogi. Być może się mylę — w każdym razie nie jest to łatwe do rozstrzygnięcia ¹⁶.

¹⁵    Pośród utworów subtelnego pisarza angielskiego, Johna Galswor-thy’ego, który cieszy się dzisiaj powszechnym uznaniem, już dawno doceniłem małe opowiadanie pt. The Appletree. W nader wnikliwy sposób pokazuje on tam, jak w życiu dzisiejszych ludzi kulturalnych nie ma już miejsca dla prostej, naturalnej miłości łączącej parę ludzi.

¹⁶    Następujące uwagi mają poprzeć wypowiedziane powyżej przypuszczenie. Także człowiek jest istotą zwierzęcą o niedwuznacznie biseksual-nych skłonnościach. Jednostka ludzka stanowi jak gdyby wynik połączenia

277