220 (45)

2ŻU UOi.lC It. IUJ.MIiK IU 1J.U,

tylko zwiększają wytrzymałość elektryczną uzwojeń, lecz także umożliwiają prawidłowe nawijanie każdej następnej warstwy nawet wtedy, gdy poprzednia nie została nawinięta prawidłowo. Prócz tego przekładki te zapobiegają zsuwaniu się skrajnych zwojów.

Rys. XV.12. Sposób rozmieszczania i łączenia sekcji pierwotnego uzwojenia transformatora na duże napięcie robocze

Przy nawijaniu warstwowym małych i średnich transformatorów przewodem emaliowanym praktycznie nie ma braków produkcyjnych z powodu zwartych zwojów. Wprawdzie nawijanie warstwowe jest kosztowniejsze od nawijania chaotycznego, lecz przy produkcji masowej opłaca się, ponieważ pozwala na większą mechanizację nawijania, zmniejsza liczbę braków z powodu zwojów zwartych i wzmaga wytrzymałość elektryczną transformatorów.

Przy stosowaniu przewodu o izolacji złożonej lub podwójnej w małych transformatorach prawie nigdy nie stosuje się nawijania warstwowego, ponieważ nawijając chaotycznie, a więc taniej otrzymujemy w danym przypadku dostateczną wytrzymałość elektryczną i praktycznie całkowity brak odrzutów z powodu zwojów zwartych.

W transformatorach wyjściowych dużej mocy (ponad 1 kW) napięcia międzyuzwojeniowe drgań własnych bywają tak duże, że wytrzymałość elektryczna izolacji emaliowanej już nie wystarcza; w transformatorach tych stosuje się więc przewód o izolacji złożonej oraz cewkę nawija się warstwowo z przekładkami. W celu zmniejszenia napięć międzv-warstwowych oraz pojemności własnej transformatora uzwojenie dzieli się na kilka sekcji połączonych szeregowo. Sekcje te w transformatorach średnich wymiarów nawija się bezpośrednio na korpus cewki po podzieleniu go odpowiednimi przegrodami (rys. XV.12).

Aby dolny koniec jednej sekcji można było połączyć z dolnym końcem sekcji sąsiedniej oraz górny koniec sekcji z górnym końcem sekcji sąsiedniej (rys. XV.12), na nawijarce najpierw nawija się co drugą sekcję; po nawinięciu ich korpus cewki zakłada się na wał nawijarki przeciwnym końcem i nawija się pozostałe sekcje. Ten sposób nawijania nie wymaga później łączenia górnego końca jednej sekcji z dolnym końcem sąsiedniej, co często prowadzi do zwarcia sekcji. Powyższy sposób nawijania stosuje się również przy nawijaniu transformatorów przeciwsob-nych o symetrycznych połówkach uzwojeń, przy tym końcami uzwojeń prowadzącymi do siatek lub anod układu przeciwsobnego są tu zwykle górne końce skrajnych sekcji.

Sekcje wielkich transformatorów wyjściowych i modulacyjnych często nawija się na specjalne oprawy o szeregu promieniowo wyciętych szczelin, służących do „szycia sekcji". „Szycie" polega na tym, że dwa końce mocnej nici poprzez szczeliny w oprawie przeciąga się w czasie nawijania cewki z jednej strony cewki na drugą co kilka warstw. Po zakończeniu nawijania końce nitki ściąga się i związuje. Nawiniętą sekcję w celu zwiększenia wytrzymałości elektrycznej i dla ochrony przed uszkodzeniami mechanicznymi oplata się z zewnątrz taśmą z papieru kablowego, ceratki lub bawełny. Gotowe sekcje nakłada się na cylinder izolacyjny i łączy szeregowo.

Jak już nadmieniono, w małych transformatorach stosuje się nawijanie automatyczne przewodem o niezawodnej izolacji (1131 HO. n3L>0, IlIII/l itd.). Przy tym zwykle nie używa s^:ę przekładek papierowych.

Niekiedy stosuje się również nawijanie chaotyczne przewodem emaliowanym mianowicie wtedy, gdy transformator nie jest przeznaczony do produkcji masowej, a więc gdy nie opłaca się nawijać go na nawiiar-kach z automatycznym prowadzeniem przewodu. W tym przypadku uzwojenie dzieli się na grube warstwy, które nawija się chaotycznie przesuwając stopniowo przewód nawijany z jednego końca do drugiego. Po nawinięciu takiej warstwy nakłada się na nią przekładkę, po czym nawiia się następną warstwę przeciągając przewód z powrotem (rys. XV.13). Jeżeli korpus cewki nie ma kołnierzy, nawijana warstwa nie powinna dochodzić do brzegu przekładki na kilka milimetrów, aby zwoje nie zsuwały się, przy czym przekładki powinny być dostatecznie sztywne. Przy nawijaniu na korpus z kołnierzami przekładki powinny być szersze od długości korpusu o kilka milimetrów oraz mieć po obu stronach szereg nadcięć o głębokości 2 — 3 mm. Przekładka taka po nawinięciu na nią uzwojenia nie pozostawia szczelin przy kołnierzach, co zmniejsza możliwość zsuwania się zwojów jednej warstwy na drugą i w ten sposób zmniejsza liczbę cewek transformatora odrzuconych z powodu zwojów zwartych. Liczba przekładek przy chaotycznym nawijaniu przewodem emaliowanym zwykle wynosi 2 -H 8 w zależności od liczby zwojów i roboczego napięcia uzwojenia.

Rys. XV.13. Nawijanie chaotyczne z przekładkami

Rys. XV.14. Oprawka do nawijania sekcji i gotowe sekcje

Sekcje uzwojenia krążkowego wejściowych, międzylampowych i małych wyjściowych transformatorów nawija się chaotycznie bez przekładek na specjalnej oprawce złożonej z dwóch metalowych tarcz polerowanych od wewnątrz i maiacvrh na

metalową płytkę o grubości równej grubości sekcji i o kształcie i wymiarach wewnętrznego otworu sekcji. Oprawka jest ściągnięta dwiema nakrętkami nakręconymi na nagwintowany sworzeń rurowy przechodzący przez środek tarczy i płytki. Sworzeń ten nakłada się na oś nawijarki. Dla ochrony wewnętrznej i zewnętrznej powierzchni sekcji przed uszkodzeniami mechanicznymi przed rozpoczęciem nawiiania i po nawinięciu do oprawki wkłada się kilka zwojów nitki lub taśmy papierowej. Fo nawinięciu uzwojenia oprawkę wraz z sekcją zanurza się w roztopionej parafinie lub innej twardniejącej po ostygnięciu masie izolacyjnej, przenikającej do sekcji przez otwory w tarczach, oraz trzyma się w niej, aż przestaną wydzielać się banieczki pary wodnej i powietrza. Po ostudzeniu wyjętej oprawki rozkręca się nakrętki i przez lekkie uderzenie oddziela się tarcze od gotowej sekcji. Przy grubości przewodu nie większej od 0.2