224 (46)

224

studiowanego tematu. Jak wskazuje Berelson (1952, s. 147): „Poszczególne studia przynoszą wyniki o tyle, o ile kategorie te zostały jasno sformułowane i dobrze dopasowane do problemu oraz do treści”.

Istnieją dwa sposoby ustalania kategorii treści. Kodowanie emergentne (a posteriori) ustala kategorie po wstępnym zbadaniu danych. Otrzymany w ten sposób system kategorii jest skonstruowany w oparciu o wspólne czynniki lub tematy, które same się wyłaniają z danych. Na przykład Potter (2002) przeanalizował treść stron internetowych stacji radiowych FM i po zbadaniu częstotliwości występowania różnych kwestii stwierdził, że mieszczą się one w czterech głównych kategoriach: zmienne związane z kontaktem ze stacją, zmienne związane z informacjami o stacji, wiadomości i informacje oraz inne.

Natomiast kodowanie aprioryczne ustala kategorie, jeszcze zanim dane są zebrane, na podstawie określonych uzasadnień teoretycznych lub pojęciowych. W studium dotyczącym traktowania przez media fundamentalistycz-nych chrześcijan Kerr i Moy (2002) utworzyli złożony z dziesięciu kategorii system, opierając się na stereotypach wymienionych w American National Election Studies, a następnie do tych dziesięciu kategorii zakwalifikowali ponad 2000 artykułów prasowych.

Wszystkie systemy kategorii, żeby spełniały swe zadanie, powinny się wzajemnie wykluczać, być wyczerpujące oraz wiarygodne. System kategorii jest wzajemnie wykluczający, jeżeli jednostkę analizy można umieścić w jednej i tylko jednej kategorii. Jeżeli badacz zauważy, że niektóre jednostki pasują do dwu kategorii, to definicje tych kategorii trzeba zrewidować. Na przykład załóżmy, że badacze próbują opisać etniczny skład osób występujących w telewizji w porze największej oglądalności, za pomocą następującego systemu kategorii: (1) Afroamerykanin, (2) Żyd, (3) biały, (4) Indianin oraz (5) inny. Oczywiście, osoba pochodzenia żydowskiego może być zakwalifikowana do dwu kategorii jednocześnie, i w ten sposób pogwałcona jest reguła wzajemnego wykluczania. Inny przykład: badacz, próbując opisać typy programów w telewizji należącej do sieci, mógłby zacząć od następujących kategorii: (1) komedie sytuacyjne, (2) programy dla dzieci, (3) filmy, (4) filmy dokumentalne, (5) programy akcji/przygodowe, (6) teleturnieje i programy typu talk show oraz (7) programy dramatyzowane. Lista taka na pierwszy rzut oka wydaje się możliwa do zaakceptowania, lecz program taki jak CSI: Miami¹ budzi wątpliwości. Czy należy on do kategorii programów akcji/przygodowych, czy do kategorii programów dramatyzowanych? Definicje muszą być bardzo szczegółowe, aby zapewnić właściwą kategoryzację.

Oprócz właściwości wykluczania kategorie analizy treści muszą wykazywać cechę pełności: dla każdej jednostki analizy musi istnieć właściwa „szuflada”. Jeżeli badacze nagle znajdą jednostkę analizy, która nie może być w sposób

1

CSI: Miami - telewizyjny serial kryminalny, nadawany w stacji CBS (przyp. tłum.).

Część II Strategie badań