235

I o/ Przedstaw sposób przeprowadzania i cel różnych rodzajów j hartowania

W przeciwieństwie do operacji wyżarzania hartowanie, zwłaszcza martenzytyczne, prowadzi do powstania struktury odbiegającej od stanu równowagi termodynamicznej. Celem obróbki jest zwiększenie twardości materiału, skutkiem czego jest obniżenie jego ciągliwości. Wszystkie rodzaje hartowania muszą być poprzedzone procesem austenityzowania (powyżej linii GSK, czyli Acs dla stali podeutektoidalnych i Ac\ dla stali nadeutektoidalnych) (rys. 11.4).

ok.QgO ok.2,0 Zawartość C, %

Rys. 11.4. Zakres temperatur haftowania stali pod-i nadeutektoidalnych

|JHartowanie zwykłe. Celem jest uzyskanie struktury mar-tenzytycznej. Po austenityzowaniu następuje szybkie oziębianie w wodzie lub oleju. W przypadku stali węglowych stosuje się wodę, a stali stopowych łagodniejsze środki chłodzące (zwykle olej).

Hartowanie przerywane. Jeśli przy chłodzeniu w wodzie elementy pękają lub paczą się, można stosować oziębianie w dwóch ośrodkach: najpierw w wodzie (do temperatury ciemnoczerwonego żaru), a następnie w oleju. Taka obróbka zmniejsza naprężenia, zachowując wysoką twardość wyrobu.

Hartowanie stopniowe. Jest to hartowanie martenzytyczne. Polega na oziębianiu stali w kąpieli (solnej lub metalowej) o temperaturze wyższej od M_s (początku przemiany martenzy-tycznej) i wytrzymaniu, aż do wyrównania temperatury na przekroju elementu, ale nie dopuszczając do rozpoczęcia się przemiany dyfuzyjnej (bainitycznej) (rys. 11.5). Dalsze chłodzenie może następować na powietrzu. Celem obróbki jest zmniejszenie naprężeń wewnętrznych przy zachowaniu wysokiej twardości.

Hartowanie izotermiczne (bainityczne). Celem obróbki jest uzyskanie struktury bainitycznej. Przeprowadzamy ją podobnie jak w przypadku hartowania stopniowego, z tym że czas wy-

235