SDC10964

uwagi odnoszące się do sposobu przeprowadzenia zajęć podane są we wstępie do części konwersatoryjnej.

Należy żywić nadzieję, że niniejszy podręcznik ułatwi w znacznym stopniu młodzieży studiującej systemem stacjonarnym i licznym rzeszom nauczycieli studiują, cych zaocznie na wymienionych wyżej kierunkach zdobywanie i utrwalanie potrzebnej wiedzy w zakresie gramatyki języka staro-cerkiewno-słowiańskiego na tle porów-nawczym.

Dziękuję serdecznie recenzentom pracy doc. dr hab. Ewie Siatkowskiej i prof. drowi hab. Leszkowi Moszyńskiemu za cenne uwagi, które pomogły mi wprowadzić szereg poprawek i uzupełnień do podręcznika.

Czesław Barłula

WIADOMOŚCI OGÓLNE O JĘZYKU STARO-CERKTEWNO-SŁOWIAŃSKIM § 1. Z dziejów języka scs., działalność Konstantyna-Cyryla i Metodego

W celu lepszego zrozumienia zagadnień związanych z tzw. językiem scs., czyli najstarszym językiem literackim Słowian, należy przynajmniej w zwięzłym skrócili ukazać tło historyczne oraz warunki społeczno-polityczne misji wiclkomorawsktej w IX w., której głównymi przedstawicielami byli bracia Konslantyn-Cyryl i Metody.

Obaj bracia, Grecy, pochodzili z miasta Solunia, czyli z greckich Salonik, drugiego po stolicy —■ Konstantynopolu (Carogrodzie, Bizancjum) bardzo ważnego ośrodka życia politycznego, gospodarczego i kulturalnego w państwie bizantyńskim. Ojciec braci, Leon, piastował wysoki urząd oficera cesarskiego, tzw. drongariosa, i był człowiekiem zamożnym. Istnieją domysły, że ich matka, Maria, była Słowianką. Sam Sołuń był zamieszkały przede wszystkim przez Greków, ale okolice najbliższe zajmowali Słowianie, którzy już od VI w. n.e. przybywali stopniowo na Bałkany Bracia stykając się od najmłodszych lat ze Słowianami, poznali bardzo dobrze ich język i tym językiem zapewne mówili.

Konstantyn-Cyryl i Metody otrzymali staranne wychowanie w domu rodzicielskim, w którym było siedmioro dzieci. Przeszli oni przez wszystkie możliwe naówczas stopnie wykształcenia podstawowego, średniego i wyższego. Uczyli się najpierw w rodzinnym mieście, a następnie studiowali w stolicy cesarstwa. Starszy brat, Metody, przez pewien czas pełnił urząd naczelnika, tzw. archonta, w jednym z, okręgów słowiańskich. Niedługo potem wstąpił do klasztoru na górze Olimp w Bitymi (Azja Mniejsza) i w tym centrum życia zakonnego oraz naukowego oddawał się studiom nad księgami. Młodszy, Konstantyn, pilnie studiował teologię, filozofię i pisma Ojców Kościoła. Po przyjęciu święceń kapłańskich przez pewien czas był bibliotekarzem przy katedrze św. Zofii w Konstantynopolu, a następnie na krótko osiadł w pewnym klasztorze nad Bosforem. Powróciwszy stamtąd do stolicy poświęcił kilka lat działalności nauczycielskiej w akademii cesarskiej, gdzie wykładał filozofię. Odtąd już przylgnął do niego przydomek „FilożOf".

Zanim doszło do misji wielkomorawskiej, obaj bracia odbyli szereg wypraw i podróży misyjnych, a nadto uczestniczyli w poselstwach wysyłanych do różnych ludów przez cesarza bizantyńskiego. Tu warto wspomnieć, że w czasie jednej z takich wypraw, mianowicie do Chazarów, zatrzymali się w greckim mieście Chersonie i tam nad morzem dokonali odkrycia rzekomych szczątków św. Klemensa, jednego