239 (31)

ó promieniu 1/2. Kulę tę nazywamy kulą Ewalda lub sferą odbicia. Niektóre węzły sieci odwrotnej (np. punkt B) mogą się znaleźć na powierzchni kułi w sferze odbicia. Wszystkie możliwe kierunki promieni ugiętych dla danego promienia padającego AO są prostymi łączącymi punkt A z węzłami sieci odwrotnej leźąćymi na powierzchni kuli Ewalda. Na rysunku 4.12 fala odbita ma kierunek AB. Kąt ugięcia 29 jest zawarty między prostymi AO i AB. Symbole węzłów sieci odwrotnej, leżących na kuli Ewalda, określają symbole serii płaszczyzn sieciowych, na których zachodzi odbicie interferencyjne. Kierunek ugięcia AB spełnia równanie Bragga-Wulfa, gdyż połowa cięciwy OB równej \ld_{hkl), czyli odwrotności odstępu d_{m) między sieciami płaskimi (hkł), jest równa O A sin 0:

-4-siatf

A

2d stł0**A' (pierwszy rząd ugięcia)

4.2.4. Natężenie wiązek ugiętych w krysztale

Na natężenie promieni odbitych przez poszczególne płaszczyzny sieciowe kryształu wpływa wiele czynników. Zależy ono od natężenia wiązki padającej, warunków doświadczenia i liczby płaszczyzn sieciowych biorących udział w tworzeniu tego samego refleksu.

Absorpcja promieni przechodzących przez kryształ zależy od składu chemicznego preparatu, jego gęstości, grubości oraz od kąta odbłysku, gdyż im mniejszy jest kąt 0,

......    ■'    ’ '    _A    -%vv?    .    •    -i.. '•<    ,

tym dłuższa jest droga promieni w preparacie. Drgania cieplne atomów powodują „rozmycie” płaszczyzn sieciowych, co wpływa na osłabienie natężenia wiązek odbitych w podwyższonych temperaturach. Mniejsze lub większe zaczernienie plamki na kliszy zależy od ekspozycji, tj. iloczynu natężenia promieni i czasu naświetlania.

Rozpraszanie promieni rentgenowskich przez poszczególne atomy jest wypadkową natężenia, wynikającą z zawartości w atomie całego zespołu elektronów. Ponieważ elektrony w atomie są usytuowane w różnych punktach, przeto może istnieć różnica faz między falami rozproszonymi na różnych elektronach. Amplitudą atomową f nazywamy stosunek amplitudy promieniowania rozproszonego przez cały atom {A_&t) do amplitudy promieniowania rozproszonego przez pojedynczy elektron (A_ci):

Amplituda atomowa zależy od długości fali A i od wartości kąta 9. Amplituda atomowa tego samego pierwiastka ulega zmniejszeniu w miarę wzrostu wielkości stosunku (sin 9)1 A. Amplitudy atomowe są zwykle podawane w tabelach (International Tables for X-ray Grystallography).

Sumaryczna zdolność rozpraszania promieniowania przez wszystkie atomy zawarte w komórce sieciowej jest funkcją położenia każdego atomu w komórce sieciowej. Wpływ rozmieszczenia atomów wewnątrz komórki sieciowej na intensywność wiązek ugiętych przez serię równoległych płaszczyzn sieciowych (hkl) w krysztale wyraża tzw. amplituda struktury F:

N ^Ł

J? ^    e²****¹    +    +    £ j ę2ni(hx_n + ky_n + lZn)

n =OL

244