240

240 Rozdział 19. Emocje

B. Alternatywna propozycja Russella

Alternatywną teorię opartą na analizach międzykulturowych zaproponowat James Russell. Jego zdaniem nie wszystkie kultury w taki sam sposób kategoryzują emocje i wyodrębniają takie same emocje podstawowe. Mimo wielu różnic między kulturami są pewne podobieństwa, zwłaszcza jeśli chodzi o emocje związane z ekspresją mimiczną.

19.5. NIEKTÓRE WAŻNIEJSZE EMOCJE I ICH CHARAKTERYSTYKA

Istnieją różne koncepcje dotyczące zespołu podstawowych emocji. Robert Plutchik zaproponowat listę ośmiu takich emocji, obejmującą: radość, akceptację, strach, zdziwienie, smutek, obrzydzenie, gniew i oczekiwanie. Teoria Plutchika jest przedstawiona w formie koła, na którego obwodzie poszczególne emocje umieszczone są tym bliżej siebie, im bardziej są do siebie podobne i podobnie doświadczane.

A. Niektóre podstawowe emocje

1.    Radości doznajemy wówczas, gdy jesteśmy szczęśliwi, zadowoleni z obrotu spraw i czasem odczuwamy coś w rodzaju wewnętrznego ciepła. Są pewne dowody na to, że radość jest co najmniej w takim samym stopniu cechą, jak stanem, to znaczy że ludzie różnią się między sobą typowym poziomem doznawanej radości. Niektórzy czują się po prostu bardziej szczęśliwi niż inni, niezależnie od spotykających ich wydarzeń.

2.    Strach odczuwamy wtedy, kiedy przewidujemy niebezpieczeństwo czy zagrożenie płynące ze znanego nam źródła. Lęku doświadczamy wówczas, gdy nie potrafimy określić źródła oczekiwanego niebezpieczeństwa.

3.    Gniewu doświadczamy w sytuacji udaremnienia naszych dążeń do celu. Wyniki badań sugerują, że nasz gniew w większości jest skierowany na osoby, które kochamy czy lubimy, a nie na te, których zdecydowanie nie lubimy.

4.    Smutek odczuwamy, gdy mamy zły humor lub jest nam przykro. Żal oznacza długotrwały zły nastrój, często będący reakcją na utratę kogoś, na trwałą lub czasową rozłąkę z kimś.

5.    Obrzydzenie wywołują przedmioty czy sytuacje, które są dla nas odpychające. Badania Paula Rozina sugerują, że uznawanie przez człowieka czegoś za obrzydliwe zależy nie tylko od natuiy danego obiektu, ale także od jego pochodzenia i historii społecznej oraz od tego, co przypomina. Na przykład ludzie odmawiają zjedzenia leguminy podobnej z wyglądu do kału. Nie będą też chcieli zjeść czegoś, co eksperymentator określi wcześniej jako trujące, nawet jeśli potem powie, że informacja ta była niezgodna z prawdą.

19.6. POMIAR EMOCJI

A.    Jednym ze sposobów mierzenia emocji jest używanie narzędzi samoopisowych. Badanych prosi się po prostu o to, żeby powiedzieli, co czują.

1.    Przykładem narzędzia samoopisowego jest Skala Likerta, wymagająca od badanych określania nasilenia odczuwanych emocji w skali liczbowej, np. od 1 do 5.

2.    Innego typu narzędzia samoopisowe to kwestionariusze z wymuszonym wyborem - badanego prosi się o wybieranie spośród dwu (lub więcej) określeń tych, które lepiej oddają to, co czuje.

B.    Zaproponowano też wiele psychofizjologicznych wskaźników emocji.

1. Jednym z takich wskaźników jest reakcja skórno-galwaniczna (GSR), która odzwierciedla zmiany elektrycznego przewodnictwa skóry. Przewodnictwo wzrasta w miarę pocenia się. Jeśli więc człowiek odczuwa silniejsze emocje czy stres (i ma wobec tego tendencję do większego pocenia się), przewodnictwo elektryczne skóry prawdopodobnie wzrasta.