238

238 Rozdziat 19. Emocje

19.1.    NATURA EMOCJI

A.    Emocja jest odczuciem, reakcją powstającą w odpowiedzi na określone bodźce wewnętrzne lub zewnętrzne, przejawiającą się zarówno pod postacią doznania, jak i na poziomie fizjologicznym oraz behawioralnym.

B.    Emocje mogą być albo wrodzone, albo nabyte i mogą manifestować się w zachowaniu na różne sposoby, np. za pośrednictwem uśmiechu, marszczenia brwi czy ptaczu.

C.    Jak się wydaje, emocje pełnią ważną funkcję adaptacyjną. Pozwalają nam we właściwy sposób reagować na różne sytuacje. Na przykład gniew lub strach mogą być odpowiednimi reakcjami w obliczu agresji, prowadzącymi nas do kontrataku lub ucieczki.

19.2.    PSYCHOFIZJOLOGICZNE PODEJŚCIA DO WYJAŚNIANIA EMOCJI

Podejścia psychofizjologiczne polegają na szukaniu powiązań między emocjami a biologicznym funkcjonowaniem organizmu.

A.    Wczesne podejścia psychofizjologiczne

1.    Jedna z wczesnych teorii emocji znana jest jako teoria Jamesa-Langego. Całkowicie wywracała ona zdroworozsądkowy pogląd na temat emocji. Zgodnie z potocznym mniemaniem najpierw spostrzegamy jakieś wydarzenie, następnie spostrzeżenie to wywołuje w nas taką czy inną emocję, a ona z kolei prowadzi do reakcji psychofizjologicznych. Zgodnie z teorią Jamesa-Langego to spostrzeżenie danego wydarzenia wywołuje reakcje psychofizjologiczne organizmu i dopiero nasza interpretacja tych reakcji oznacza doświadczenie określonej emocji. Na przykład najpierw płakalibyśmy, a odczucie smutku byłoby interpretacją tego płaczu.

2.    Teoria alternatywna Cannona-Barda dowodzi, że koncepcja Jamesa-Langego nie może być prawdziwa. Organizm nigdy nie mógłby dostarczyć człowiekowi tak subtelnie zróżnicowanych informacji, jakie są potrzebne do wywoływania różnorodnych emocji. Cannon i Bard byli zdania, że nasze emocje powstają za sprawą mózgu (a zwłaszcza podwzgórza), a nie reakcji ciała. Tak więc to przebieg wydarzeń w mózgu, a nie płacz powoduje, że ktoś odczuwa smutek.

B.    Współczesne podejścia psychofizjologiczne

1.    Współczesne podejścia psychofizjologiczne dostarczają bardziej szczegółowych wyjaśnień emocji i są potwierdzone większym materiałem dowodowym.

2.    Józef LeDoux twierdzi, że pobudzenie autonomicznego układu nerwowego nie musi powstawać na zasadzie „wszystko albo nic”, lecz może przebiegać zgodnie z różnymi wzorcami. Emocje, jakie odczuwamy, odpowiadają określonym wzorcom pobudzenia.

3.    Inni autorzy akcentują ważność układu endokrynalnego w doświadczaniu emocji. Na przykład wygląda na to, że wzrost odczuwanego gniewu związany jest z podwyższeniem poziomu noradrenaliny, a wzrost strachu - z podwyższeniem poziomu adrenaliny. Oczywiście, stosując ten sposób podejścia, nie orzeka się o przyczynowości: nie wiadomo, czy to poziom hormonów wywołuje emocje, czy odwrotnie.

19.3. POZNAWCZE PODEJŚCIA DO WYJAŚNIANIA EMOCJI

Autorzy reprezentujący poznawczy sposób podejścia szukają wzajemnego związku między myśleniem z jednej, a emocjami - z drugiej strony.