240 (51)

TRANZYSTOR BIPOLARNY

Nazwa tranzystor wywodzi się z języka angielskiego: TRANSfer resISTOl co po polsku oznacza element transformujący rezystancję. Tak nazwano pierw®)' półprzewodnikowy element wzmacniający, będący funkcjonalnym odpowiednia kiem lampy próżniowej (triody). Odkrycie tzw. triody półprzewodnikowej nul stąpiło w 1948 r. w Stanach Zjednoczonych, a autorami tego epokowego W lazku są Bardeen i Brattainⁿ. Opracowany przez nich element był to tranzystor; ostrzowy, który wprawdzie nie miał istotnego znaczenia praktycznego, ale da! początek opracow-aniu wielu doskonalszych konstrukcji tranzystorów.

Tranzystory warstwowe, które pojawiły się w kilka lat po odkryciu tranzystora ostra wego, już w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych skutecznie konkurowały z lani parni elektronowymi w wielu urządzeniach elektronicznych. Zarówno tranzystflj ostrzowy, mający tylko znaczenie historyczne, jak i ciągle modyfikowany trat zystor warstwowy są to tzw^r. tranzystory bipolarne. Nazwa tranzystor bipolarm obejmuje tranzystory o strukturze p-n-p lub n-p-n, w których działaniu istot® rolę odgrywają jednocześnie oba- rodzaje nośników' (dziury i elektrony). Zataj nazwa tranzystor, oznaczająca pierwotnie „element transformujący rezystancji odnosiła się do elementów' znanych obecnie jako tranzystory bipolarne. Jfl bardzo trafna jest ta nazAva, będzie się można przekonać nieco dalej przy om® wianiu fizycznych podstaw działania tranzystora bipolarnego. W cztery lata® odkryciu tranzystora bipolarnego Shockley opisał triodę półprzewodnik')* działającą na zupełnie odmiennej zasadzie²’. Ten element nazwano tratąi* rem unipolarnym, gdyż w jego działaniu istotny udział ma tylko jeden rodź# nośników (dziury lub elektrony). Tranzystor unipolarny, nazywany równi# polowym lub skrótow'0 FET (ang. Field-Effect-Transistor) nie jest „element* transformującym rezystancję” w takim sensie jak tranzystor bipolarny. ZatdL nazwa tranzystor obejmuje obecnie grupę elementów półprzewodników)# szerszą, niż to wynika ze znaczenia nadanego jej przed laty. Co to jest osfcatoa nie tranzystor ?

Tranzystor jest to co najmniej (i przeważnie) trójkońcówkowy element półprzewoduikotM zdolny do wzmacniania sygnałów prądu stałego i zmiennego. Każdy tranzys* jest zatem wzmacniaczem. A co to jest wzmacniacz? To — pozornie tylko wialne — pytanie w'arte jest jednoznacznej odpowiedzi. Często rozumuje ■ w- ten sposób: „Wzmacniacz — jak wskazuje nazwa — jest przyrządem żącym do wzmacniania, czyli do powiększania czegoś”. Przykładowo lupalB

^l> Historyczna publikacja tych dwu autorów ukazała się w 1948 r. (J. Bardeen, W.U Brattain: Phys. Rev., 1948, 74, 230). Duży udział w wynalazku miał W. Shockley, rał w tym samym roku przedstawił teorię działania tranzystora (W. Shockley: BSTJ, llH[ 28, No 3, 435). Dlatego za odkrycie tranzystora przyznano w 1956 r. nagrodę Nobla łowi: W. Schockley, J. Bardoon, W. H. Brattain.

²> W. Shockley: Proc. IRE, 1952, 40, 1365.