24

12. Transport węgla »v angielskiej kopalni (1765 r.)

13. Pierwsza lokomotywa parowa R. Trevithicka (1804 r.)

14. Lokomotywa uliczna R. Trevithicka (1808 r.)

nie zechciał ustąpić nadjeżdżającemu wozowi parowemu, płacił 10 szylingów kary...”

Pozytywne wyniki eksploatacji pierwszej linii spowodowały uruchomienie w 1830 roku kolei Liver-pool—Manchester, długości 56 km, przeznaczonej już wyłącznie dla trakcji parowej. Dopiero wówczas Europa zainteresowała się angielskimi osiągnięciami, ale nie doceniono w pełni gospodarczego znaczenia nowego środka lokomocji, traktując kolej żelazną jedynie jako „zabawę ciekawej gawiedzi wielkich stolic”. Dlatego też pierwsze koleje parowe miały charakter dworsko-rozrywkowy i łączyły stolice państw z podmiejskimi miejscowościami letniskowymi koronowanych głów.

W Europie kontynentalnej istniała już w 1832 roku „droga żelazna” w Austrii, z Linzu do Budziejowic, długości 130 km, ale była obsługiwana trakcją konną. Pierwszą kolej żelazną z Norymbergi do Furth zbudował w 1835 roku król Ludwik Bawarski. W ślad za nim poszli w 1838 roku król pruski Fryderyk Wilhelm III i car Mikołaj I budując linie kolejowe łączące Berlin z Poczdamem i Petersburg z Carskim Siołem. W rok później cesarz Austrii Ferdynand rozkazał zbudować kolej z Wiednia do Brunn.

Mimo dworskiego charakteru wspomnianych linii kolejowych, już pierwsze miesiące ich eksploatacji wykazały, że frekwencja pasażerów i przewozy towarowe wielokrotnie przewyższają przewidywania, a dochody prywatnych spółek zarządzających kolejami pozwalają na wypłacanie akcjonariuszom nierzadko do 20% dywidendy rocznie!

Z początkiem lat czterdziestych ubiegłego stulecia w Europie wybucha „kolejowa eksplozja”. Perspektywy ogromnych zysków kuszą bogatych finansistów i drobnych ciułaczy. Masowo powstają towarzystwa akcyjne budowy kolei. Angielski monopol produkcji lokomotyw wpłynął decydująco na znormalizowaną szerokość toru większości krajów (stephensonow-skie 4 stopy 8‘/₂ cala = 1435 mm). Tory tzw. szerokie zastosowano tylko w niektórych krajach, np. w Rosji (1524 mm), Irlandii (1600 mm) i Hiszpanii (1675 mm).

15. Pierwsza lokomotywa pasażerska G. Stephensona (1825 r.)

16. Pierwszy dyliżans na szynach linii Budzicjowice—Linz (1830 r.)

24