24 (774)

Praktyczna identyfikacja kategorii ekonomicznych

Kategorie ekonomiczne, nawet przy bardzo daleko posuniętej ich konkretyzacji, mają charakter pojęć ogólnych, czyli charakter wciąż jeszcze abstrakcyjny. Natomiast właściwości rzeczywistego procesu gospodarczego są zawsze zupełnie konkretne. Są one zawsze indywidualne, wprawdzie powtarzają się w sposób mniej lub więcej podobny, ale nigdy w sposób identyczny. Trzeba zatem skonfrontować wciąż jeszcze abstrakcyjną kategorię ekonomiczną z konkretnymi, jednostkowymi właściwościami rzeczywistego procesu gospodarczego. Wymaga to ustalenia, które elementy rzeczywistości stanowią odpowiednik teoretycznej kategorii ekonomicznej, czyli dokonania identyfikacji tych konkretnych elementów rzeczywistości, które uważamy za odpowiednik kategorii ekonomicznych. Zagadnienie to występuje we wszystkich naukach ekonomicznych, które zajmują się konkretnym przebiegiem procesu gospodarczego, a więc w ekonomii opisowej i w historii gospodarczej, a szczególnie wyraźni e w statystyce gospodarczej. Najczęściej występuje ono w tych naukach w postaci zagadnienia klasyfikacji oraz agregacji konkretnych elementów procesu gospodarczego.

Wyjaśnimy to na kilku przykładach, w których trudność identyfika-:;i polega na trudności klasyfikacji. Na przykład w teorii reprodukcji żzielimy produkty na środki produkcji i środki konsumpcji. Na tej podstawie są zbudowane schematy teoretyczne, które stwierdzają, jakie muszą być relacje między produkcją środków produkcji a produkcją środ-ićw konsumpcji, aby zapewnić gładki przebieg procesu reprodukcji. Gdy ;ednak dochodzi do praktycznej identyfikacji pewnych produktów⁷, jako zależących do jednej lub drugiej kategorii, okazuje się, że sprawa wcale nie jest taka prosta. Na przykład węgiel służy i jako środek produkcji, t jako środek konsumpcji, trzeba więc dokonać podziału produkcji vęgla — według jego przeznaczenia — na cele produkcji lub na cele •: ansumpcji. Ale jak określić przeznaczenie węgla używanego np. przez rzemieślnika pracującego w izbie, która jest zarówno jego warsztatem pracy, jak i mieszkaniem?

Podobną trudność napotykamy przy podziale przemysłu na gałęzie zrodukujące środki produkcji i środki konsumpcji. Inny przykład trud-zości klasyfikacji to trudność podziału ludności wiejskiej na chłopów zracujących i na kapitalistów wiejskich. Z doświadczeń polityki rolnej

Polsce wiemy, że podział taki, a tym samym identyfikacja klasow⁷a z ^szczególnych gospodarstw rolnych, napotyka poważne trudności. Po-zubnie bywa często przy podziale ludności wiejskiej na chłopów i robot-z:ków przemysłowych (gdy chodzi o tzw. chłopów-robotników). Wiele 'zkich trudności klasyfikacji, powodujących trudność praktycznej iden-zyfikacji, występuje w statystyce gospodarczej i w innych działach eko-zomii opisowej, a także w historii gospodarczej, gdzie często są jeszcze

111