25

•    układ krwionośny o rwany, rurkowate serce umieszczone po grzbietowej stronie ciała, krew - osocze może zawierać barwniki transportujące guzy oddechowe.

•    rozmnażanie wyłącznie drogą płciowa, niekiedy występuje partenogeneza (też rozmnażanie płciowe), większość rozdzielnopłciowa. często zazraczony dymorfizm.

•    pierwsi przedstawiciele stawonogów pojawili się w kambrze i pojawiły się zasadniczo 2 kierunki rozwojowe; starszy i pierwotniejszy to kierunek wodny oraz młodszy - kierunek lądowy

•    formy kierunku wodnego (skompiakokształtne) rozwinęły system lokomocyjny oparty na dwugałęzistych, stalowanych odnóżach, które powstały z przekształconych parapodiów, wykształciły sztywny, zewnęrary szkielet w postaci chitynowego pancerza co- umożliwiło im zwiększenie wymiarów ciała, usprawniły gospodarkę wodno-mineralna (pancerz ranowi barierę), rozwinęły^{1 2} system oddechowy w postaci skrzeli dobrze zdający egzamin w wodzie, wykształciły rurkowate serce, zmieniły homonomiczną segmentacje ciała z silnie zaznaczoną cefalizacją, przekształcił część odnóży przednich w aparar gębowy, rozwinęły układ nerwowy i narządy zmysłów

•    formy kierunku lądowego (szczękoczułkowce i tchawkodyszne) rozwinęły wymianę, gazową poprzez utworzenie tchawek i płucotchawek przystosowanych do pobierania powietrza atmosferyczngo i umieściły te narządy oddechowe wewnątrz jamy c ała; zraqonalizowały bilans wodny przez uszczelnienie powłok ciała, wydalanie wody możliwe poprzez powierzchnie oddechowe i wydalanie moczu (guanma), do poruszania się na lądzie wykształciły otmóża jednogałęziste oraz u owadów powłoki ciała wytworzyły skrzydła (nie są one homologiczne z odnóżami), rozród związany jest z zapłodnieniem wewnętrznym i osłonami jajowymi

^ODTYP: TRYLOBITOKSZTAŁTNE - TR1LOBITOMORPHA

•    Stawonogi wymarłe, dotychczas poznano około 4 000 gatunków:    przypuszczalnie spokrewnione ze

szczękoczułkowcami,

•    pojawiły się we wczesnym kambrze, maksimum rozwojowe osiągnęły w środkowym paleozoiku (skamieniałości przewodnie paleozoiku) i wymarły pod koniec tej ery.

•    Prowadziły pizydenny tryb życia i wykazywały wiele cech prymitywnych. ]

•    Owalne w budowie, spłaszczone, o trójosiowym zróżnicowanie ciała. Wyróżniamy wytraźną część głowową (5 segmentów) z parą jećnogaięzistydh. niikowatych czulków i oczami, a za otworem gębowym osadzone są 4 pary odnóży gębowych dwugałęzistych.

•    Korpus jest homonomiczny .złożony z 3 rzędów płytek (środkowy rachis. i 2 rzędy boczne - pleury) oraz płytkę - tarczkę ogonową, analną, a poszczególne segmenty ciała były połączone stawami pozwalającymi im na zwijanie się.

•    Ciało okrywał chitynowy szkielet zewnętrzny. Na każdym segmencie oprócz pierwszego (głodowego) i ostatniego (telsomi) występowały oiezróżmcowane dwugałęziste odnóża z wyrostkami skrzełowymi służyły jako odnóża kroczne. do pływania i zagrzeoywania się,

■» Posiadały one najbardziej homonomiczną metamerię ciała i odnóży.

⁴ W rozwoju pozazarodkowym u trylobitów występowała larwa z niepalna liczba segmentów (anamorfoza).

PODTYP; SKORUPIAKI - CRUSTACEA    _ -_- • ■ ------ -----------

/•_ . Stawonogi mające dwie pary czułków. a na segmentach poza otworem gębowym, trzy pary dwugałęzistych przysadek gębowych. Duża różnorodność wielkości i budowy zewnętrznej

DZIAŁ: SKORUPIAKI NIŻSZE - ENTOMOSTRA CA

•    Bardzo zróżnicowana budowa, głowa ma zawsze 6 segmentów, mają dwudzielny mózg (proco i deuKrocerebrum) Czułki U pary i odnóża tułowiowe dwugałęziowe, a odnóża na odwłoku najczęściej nie

— występują.

Rząd: wioślarki - Cladocera -pchlica (Daphnia sp.)    ^f

Rząd: widłonogi - Copepoda - ocziik (Cyclops sp)

Rząd: wąsonogie ² Ciripedia Rząd: małżoraczki jj Ostracoda

1

DZL4Ł: SKORUPIAKI WYŻSZE-MAL4COSTR4CA

2

Liczba segmentów jednolita (6²j-8+7(S)). wyraźnie zróżnicowana na tagnry. odwłok z odnóżami, oskórek przeważnie gruby, mózg trójdzielny.

Rząd: równonogii | Isopoda (ośliczka Asellus aąuancus), stonóg (Omscus aseluś)

Rząd: abUDOgli - Ampnipoaa - lodź Ganunams sp Rząd: dzicsŁęcionogu -Deca poda /raki właściwe; krewetka - Leenóer sp.