page0166

158

Robaki

po każdej stronie ciała i na każdej obrączce wyrostków pokrytych szczecinami; niekiedy oba wyrostki łączą się w jeden, a niekiedy szczecinki ich miejsce zastępują. W braku takich narzędzi ruchu okazuje się na tylnym końcu ciała brodawka, za pomocą której zwierzę przymocowuje sic do podwodnych przedmiotów, jak to widzimy u pijawek, niekiedy zaś zupełnie narzędzi ruchu nie-dostaje. Otwór pyskowy, zwykle opatrzony narzędziami żucia, znajduje się na przednim końcu ciała. Kanał pokarmowy przebiegający wprost od pyska do otworu odchodowego, opatrzony jest lieznemi wyrostkami ślepemi, rzadko zaś zakręca się. Krążenie krwi odbywa się w naczyniach pulsujących. Oddychają skrzelami zewnętrznemi; niekiedy brakuje skrze! i znajdują się wewnątrz ciała pęcherzyki (dżdżowniki, pijawki), które uważają za narzędzie oddychania. Narzędzia płciowe wysoce są rozwinięte i zajmują często znaczną części przestrzeni ciała. Niektóre pierścienice są oddzielnopłciowe, inne hermafrodytami. Wszystkie znoszą jaja lub młode żywo wydają na świat; niektóre rozmnażają się przez podział. Najpospolitszeni przedstawicielami pierścienic są dżdżownik (ob.) i pijawka (ob.). Pierścienice w układzie Cuvier’a stanowią oddzielną klassę w wielkim dziale zwierząt Stawowatych (Articulata), do którego owady, pająki, skorupiaki należą.

Robaki, wnętrzaki, Choroba czerwiowa (hehninthiasis). Najczęściej znajdujące się robaki w kanale pokarmowym człowieka są: faenia solium, bo-thriocephalus tatuś, ascaris lumbricoidęs, oxyuris rermicularis i trichoce-phalus dispar. Taenia solium, tasiemiec długi, solił er, 10—20 stóp długi żółto białawy robak, na przednim swym końcu cienki i okrągły, kn tyłowi szeroki i płaski. Rozróżniamy w nim głowę, szyje i ciało składające się z setek pojedynczych członków (proglottides). Głowa tworzy czworograniaste, tępo kanciaste obrzmienie, składające się z nieco wystającego ryjka, opatrzonego podwójnym rzędem haczyków i z czterech okrągłych, symetrycznie rozłożonych, ssących pyszczków; szyja cienka ma do y₂ ’cala długości, po której następują pierwsze członki najmłodsze zaledwie ^]/₄ linii szerokie, gdy ostatnie członki najstarsze przenoszą ¹/₂ cala w szerokości. Każdy członek pojedynczo uważany jest podobny do ziarnka dyni, najmłodsze posiadają w pośrodku przebiegający kanał pokarmowy z krótkiemi bocznemi wypustkami, będącemi zawiązkiem przyszłych organów płciowych, starsze mają na brzegu mały wzgórek, z którego sterczy, sierpowato zgięty członek męzki (penis), w tym wzgórku otwierają się również przewód nasienny i jajowód. Całe zaś wnętrze członka wypełnia dendrytyeznie rozgałęziająca się macica lub jajnik; najstarsze zaś, zupełnie dojrzałe członki wypełnione są całe jajecznikami, w których często wyraźnie daje się rozpoznać zarodek z sześciu swoimi haczykami. Tasiemce zamię-szkują kiszki cienkie, zkąd dostają się do grubych, znajduje się zwykle jeden, rzadziej bywa ich kilka w tern samem indywiduum. Znajduje się w Europie, Azyi, Ameryce i Afryce, brak go z wyjątkiem Szwajcaryi w tych okolicach, gdzie przytrafia się bothriocephalus latus—Bothriocephatus tatuś, tasiemiec szerofd, różni się od poprzedniego głową, mającą zamiast ryjka i haczyków z boków, tylko dwa szparowate dołki, szyja jest bardzo krótka; same zaś członki są trzy razy tak szerokie, jak długie. Najważniejszą zaś różnicę stanowi rozpołożenie otworów płciowych, znajdujących się nie z boku, ale w pośrodku członków. Znajduje się w Wschodniej Europie po Wisłę, a oprócz tego i w Szwajcaryi.— Ascaris lumbricoidos, glista, jestto robak cylindryczny, na obu końcach cieńszy, '/_a—1 stopy długi, 2—3 linij gruby, ciało ma przeświecające, tak, że daje się w nim rozpoznać kanał pokarmowy, rozciągający się od