IMAG0647

Uderzenie

Ryc. 2.37. Uderzenie żuchwy po jednej stronie może spo-wodować złamanie wyrostka kłykciowego po stronie przeciw-ncj W wyniku urazu pociąganie mięśnia skrzydłowego bocznego doprowadza do oddzielenia fragmentu wyrostka i późniejszej jego resorpcji

nich dowodów na to, że procesy te można zaobserwować tylko u dzieci. Prawdopodobnie możliwe są również u dorosłych.

Niemniej u 15-2096 skandynawskich dzieci, które uległy tego typu urazowi, zaobserwowano zahamowanie wzrosru tej okolicy. Podobne wyniki zanotowano w innych badaniach.¹⁶ Ograniczenie wzrostu zdaje się być wprost proporcjonalne do siły urazu, uszkodzenia tkanek miękkich i - co za rym idzie - powstałej blizny. Mechanizm zjawiska zostanie omówiony poniżej.

Podsumowując, okazuje się, że chrząstka nasadowa i prawdopodobnie chrtąsckozrost podstawy czaszki funk-c jonują jak samodzielne ośrodki wzrostu i - tak jak przegroda nosa, choć w mniejszym stopniu — mogą kontynuować samodzielny wzrost. Ani eksperymenty przeszczepiania, ani próby usunięcia wyrostka kłykciowego nie potwierdźają teorii, wedle której chrząstka tej okolicy ma być ważnym ośrodkiem wzrostu.⁷ Wszystko przemawia za rym, że procesy wzrostowe wyrostka kłykciowego przebiegają tak, jak te w szwach czaszkowych i są reakcją na inne bodźce.

Wzro«t w świetle teorii matrycy czynnościowej

feśtt to nie chrząstka aru nie koić wpływają bezpośrednio na regulację wzrostu, co rota ca powinna przypaść otaczającym tkankom miękkim. Taki punkt widzenia przedstawił w tacach 60. XX wieku Mota, ogłaszając ezw. -teorie matrycy czynnościowej'* (Funcuonal matrix (he-ary) . Oscaomo poglądy te zostały przez niego zweryfikowane i zaprezentowane ponownie. Podczas gdy wrodzony potencja! wzrostu przypisywano chrząstce kości długich, teoria Mossa utrzymywała, że ani chrząstka wyrostka kłykciowego, ani chrząstka przegroay nosa me decydują o wzroście szczęki. Według tej teorii, wzrost twarzy odbywa się jako reakcja (odpowiedź - prryp. red. nauk.) na bodźce czynnościowe i wpływ czynników neu-roztopowych i prowadzi do tego, że ckanki miękkie otaczają kości szczęk. Według tego poglądu, na przyrost masy tkanek miękkich reagują kości i chrząstka.

Wzrost czaszki dobrze ilustruje ogólną koncepcję wzroscu kośćca. Można mieć jedynie wątpliwość, czy wzrost sklepienia czaszki nie jest reakcją na powiększanie się tkanki mózgowej. Ciśnienie wywoływane prze: rosnącą tkankę mózgową odpycha od siebie poszczególne kości, poszerzając szwy czaszkowe, w obrębie których odkłada się tkanka kostna i w konsekwencji czaszka dopasowuje się do objętości mózgowia.

Ten fenomen natury może być zilustrowany dwoma przykładami (ryc. 2.38). Kiedy mózg jest bardzo mały, czaszka równie: jest mała; stwierdza się wówczas molo-mózgowie. W tymi przypadku objętość czaszki jest wprost proporcjonalna do wielkości mózgu. Drugi przykład to warunki patologiczne, zwane wodogłowiem. Kiedy wchłanianie płynu mózgowo-rdzeniowego jest zaburzone, płyn gromadzi się i zwiększa ciśnienie wewnątrzczasz-kowe. Wzrastające ciśnienie wewnątrzczaszkowe przeszkadza w rozwoju mózgowia, tak że w wodogłowiu występuje mały mózg i opóźnienie umysłowe. Warunki te powodują takie nieprawidłowy wzrost sklepienia czaszki. Niekontrolowane wodogłowie powoduje, że czaszka jest 2 do 3 razy większa niż w warunkach prawidłowych. Jest to chyba najlepszy przykład ilustrujący pojęcie .matrycy czynnościowej", jeszcze innym pizykladem jest stosunek pomiędzy wielkością oka a wielkością oczodołu: powiększenie lub zmniejszenie gaiki ocznej wywołuje odpowiednie zmiany wielkości oczodołu. W tym przypadku to oko jest matrycą czynnościową.

Moss twierdzi, że głównym wyznacznikiem wzrostu szczęki i żuchwy jest powiększanie się jamy nosowej i ustnej, które rosną proporcjonalnie do potrzeb czynnościowych. Nic jest do kolka wyjaśnione, w jaki sposób te potrzeby w odniesieniu do czynności są transmitowane na otaczające nos i jamę ustną tkanki miękkie, ale zabieg usunięcia chrząstki przegrody nosa lub wyrostka kłykciowego nie przesądza o zahamowaniu wzrostu danej okolicy, jeżeli tylko zostanie zachowana prawidłowa funkcja,

Z tego punktu widzenia, zgodnie : tą teorią trzeba stwierdzić, że utrata fizjologicznej funkcji może mieć szeroko pojęte skutki, Wspomniano już, że około 75-80% dzieci po urazie wyrostka kłykciowego, me cierpiało w późniejszym okresie z powodu zahamowania wzrostu żuchwy- Kłykieć regenerował się poprawnie. Lecz co z pozostałymi 20-25% dzieci, u których uraz spowodował niedorozwój żuchwy?¹* Czy jakiekolwiek powiązania z zaburzeniem funkcji mogły powodować tę nieprawidłowość?

Odpowiedź wydaje się być twierdząca. Od wielu łat wiadomo, że wzrost żuchwy może być osłabiony przez zesztywnienie stawu (ankyłozę) (ryc. 2-39), definiowane j>k» połączenie się powierzchni stawowych, co