268 (34)

-U u

Tablica XVI.1

Wartości współczynników ekranowania

łyp rdzenia transformatora		Dane dotyczące ekranu	Współczynnik ekranowania
Ul	- 12 X 12	Ekran z blachy stalowej o grubości 0,5 mm i prze-
tłoczony	bezodpadkowo	nikalności początkowej ok. 100 Gs/Oe, odległość od rdzenia 3 mm ...............	2,5
>1	II	Jak wyżej, tylko grubość blachy 3 mm .....	10
ł>	II	Ekran z pcrmalloyu o grubości 0,35 mm i przenikał-
		ności początkowej ok. 500 Gs/Oc, odległość od rdzenia 1 mm ...............	20
i*	II	Jak wyżej, tylko odległość od rdzenia 3 mm . . .	50
Ul	- 20 x 30	Ekran z blachy stalowej o grubości 0,5 mm i prze-
typ pośredni		nikalności początkowej ok. 100 Gs/Oe, odległość od
		rdzenia 5 mm ...............	1,5
))	»	Jak wyżej, tylko grubość blachy 3 mm .....	4
» »	»	Ekran z pcrmalloyu o grubości 0,35 mm i przenikał-
		ności początkowej ok. 5000 Gs/Oc, odległość od rdzeria 3 mm ...............	11
II	II	Jak wyżej, tylko odległość od rdzenia 5 mm . . .	17

Rozdział XVII

BADANIE TRANSFORMATORÓW MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI XVII.l. Rodzaje badań

Gotowa cewka transformatora z nawiniętymi uzwojeniami powinna być poddana badaniom kwalifikującym ją do dalszego montażu. Zmontowany całkowicie transformator również musi być wszechstronnie zbadany przed ostatecznym zainstalowaniem. W przeciwnym przypadku przy montażu urządzeń z nie sprawdzonych części sprawdzenie i regulacja urządzenia będą bardzo trudne, a pewność działania nie gwarantowana. Zostaną tu wyliczone podstawowe badania, którym muszą być poddane gotowa cewka transformatora i gotowy transformator. Badania te można podzielić na konieczne, tj. takie, bez przeprowadzenia których nie ma pewności, że transformator będzie pracować w urządzeniu, oraz pożądane, które znacznie skracają wypróbowanie i regulację urządzenia. Do badań koniecznych, którym poddaje się nawiniętą cewkę, należą:

1.    badanie na zwarcie zwojów,

2.    pomiar oporności uzwojeń dla prądu stałego,

3.    sprawdzenie liczby zwojów uzwojenia.

Do koniecznych badań dotyczących gotowego transformatora należą:

1.    pomiar przekładni zwojowej (tylko wówczas, gdy nie sprawdzono w cewce liczby zwojów),

2.    pomiar oporności izolacji,

3.    badanie wytrzymałości elektrycznej,

4.    pomiar symetrii (w transformatorach symetryzujących).

Do badań pożądanych, którym poddaje się zwykle mały procent wyrobów, zależnie zresztą od przeznaczenia transformatora, można zaliczyć:

1. pomiar indukcyjności uzwojenia pierwotnego,

z. pomiar indukcyjności rozproszenia,

3.    określenie pojemności własnych transformatora,

4.    zdjęcie charakterystyki częstotliwościowej,

5.    pomiar zniekształceń nieliniowych,

6.    badanie na przepięcia,

7.    badanie ekranowania,

8.    zdjęcie charakterystyki fazowej,

9.    sprawdzenie zniekształceń sygnałów impulsowych lub prostokątnych,

10.    badania na wpływy klimatyczne.

Zagadnienie zbadania transformatora według powyższego programu jest tak obszerne, iż samo mogłoby wystarczyć jako temat całej książki. Tu zostanie ono rozpatrzone tylko w dużym skrócie.

XVII.2. Badanie na zwarcie zwojów

Cewka pomiarowa

Rys. XVII.1. Schemat przyrządu do wykrywania zwojów zwartych

Wykrycie obecności zwojów zwartych jest konieczne z tego powodu, że zwoje takie zmieniają charakterystykę częstotliwościową transformatora i zmniejszają wzmocnienie stopnia transformatorowego, co sprawia zwarta część uzwojenia, równoznaczna bocznikowi transformatora. Umyślne zwieranie części zwojów transformatora praktykowane dawniej dla poprawienia charakterystyki transformatora jest nieracjonalne, ponieważ charakterystykę częstotliwościową dowolnego rodzaju można otrzymać nie stosując boczników i nie zwierając zwojów, gdyż zmniejsza to wzmocnienie.

Zasadniczym celem stosowania bocznika jest zwiększenie stabilności wzmacniacza.

Przy stosowaniu zamiast bocznika zwojów zwartych nie osiąga się tego celu, ponieważ zwoje zwarte mają dużą indukcyjność rozproszenia zwiększającą dla większych częstotliwości oporność obwodu bocznikującego transformator.

W transformatorach większej mocy zwoje zwarte pochłaniają dużo energii i znacznie zmniejszają przez to sprawność transformatora, a w transformatorach dużej mocy zwoje te mogą spalić się i uszkodzić całe uzwojenie.

Jeden z prostszych sposobów wykrywania zwojów zwartych w cewce transformatora podano na rys. XVII.l.

Na rdzeniu z dobrej stali transformatorowej o zdejmowanym jarzmie umieszczone jesttuzwojenie, do którego doprowadza się poprzez opornik (najlepiej żarówkę) napięcie z sieci prądu zmiennego. Spadek napięcia na oporniku mierzy się woltomierzem. Jeśli w badanej cewce są zwoje zwarte, to po nałożeniu jej na jarzmo zwiększa się prąd w obwodzie zasilania, a więc zwiększa się wychylenie wskazówki woltomierza, z czego wnioskuje się o istnieniu zwojów zwartych. Przy poprawnym wykonaniu przyrządu czułość jego jest zazwyczaj dostateczna w praktyce — dostrzegalną zmianę wskazania przyrządu otrzymuje się już przy kilku zwartych zwojach drutu o średnicy 0,08 -f- 0,1 mm.