28

61

Metoda szacunkowa

są na ogół raz na 10 lat w wyniku badania spisowego. Uzupełnianie brakujących danych odbywa się zatem drogą szacowania stanu na podstawie określonych przesłanek, które przy każdym szacunku muszą być szczegółowo omówione i uzasadnione.

Metoda szacunkowa polega na ustalaniu liczebności jednostek o określonych właściwościach w badanej zbiorowości, natężenia określonych faktów ruchu naturalnego (zawartych małżeństw, urodzeń, zgonów), liczebności ludności w określonych grupach wieku itd. na podstawie uzasadnionych przesłanek, trendu rozwojowego, znajomości analogicznej struktury w podobnej zbiorowości itp.

Jako przykład metody szacunkowej może służyć sposób ustalenia liczby urodzeń w Polsce w latach 1940—1944, tj. w okresie, w którym nie prowadzono ewidencji ruchu naturalnego (istnieją jedynie pewne wycinkowe informacje na ten temat).

Przed przystąpieniem do szacunku konieczne było określenie zbiorowości, do której należy odnieść ustaloną liczbę urodzeń. Czy chodzi o stan ludności żyjącej w granicach kraju w chwili wybuchu drugiej wojny światowej, czy o nie znany faktyczny stan ludności znajdującej się w granicach z 1939 r. w kolejnych latach trwania wojny i okupacji, czy wreszcie o ludność żyjącą po zakończeniu drugiej wojny światowej w granicach z 1945 r.‘?

Ze względu na zmiany liczebności i składu narodowościowego ludności Polski, jakie zaszły w wyniku drugiej wojny światowej, najbardziej celowe było szukanie (dla okresu 1940—1944) liczb urodzeń dotyczących ludności nowej Polski. Szacunek polegał w tym przypadku na ustalaniu liczb urodzeń, odpowiadających liczbie dzieci w wieku 6—10 lat żyjących na terenie Polski w dniu spisu powszechnego z 1950 r.

Odtworzenia liczby żyjących w kolejnych latach dokonano za pomocą

wzoru:

/o

(2.1)

gdzie :

U, — odtwarzana liczba urodzeń w roku t,

/, — liczba żyjących w wieku x ukończonych lat w momencie spisu,

Iq — wyjściowa liczba dożywających wieku 0, zaczerpnięta z odpowiednich tablic wymieralności,

L_x — średnia liczba dożywających wieku x ukończonych lat, zaczerpnięta z odpowiednich tablic wymieralności, przy czym:

Ze względu na to, że w czasie wojny i okupacji umieralność dzieci, a zwłaszcza niemowląt, była wysoka (brak odpowiedniej opieki lekarskiej i medykamentów),