28 (150)

Przyjrzyjmy się jeszcze jednemu przykładowi;

W starożytności wyróżniano ir/y rodzaje stylu: styl niski (prosty), średni (umiarkowany) i wv$oki (wzniosły) Rozróżnienie to miało charakter nic lv|»*

J.    uiuuallu UUAIUli /.<LS 1 AJ.-U.lrf | Wj/jJ/.CgOUIJU)

odmian stylowych. Styl niski, oszczędny, jasny i skromny, przeznaczony był po pierwsze, do przedstawiania tematów powszednich i życia prostych ludzi, po dmgie. do celów dydaktycznych. Styl średni, w miarę ozdobny, odpowiedni był dla ntów doradczych i okolicznościowych, dla poematów opisowych i moralizujących. Nasycony środkami retorycznymi styl wysoki rezerwowano dla tematów szczególnie doniosłych, dla bohaterów wysoko urodzonych i dla gatunków takich jak tragedia czy epos.

W przyuczonym akapicie opisana zotała dawna klasyfikacja stylów. Wymieniono - z podaniem nazw i ich synonimów - trzy klasy (rodzaje), zasygnalizowano wedle jakiego kryterium te klasy są wydzielane, omówiono każdą z klas. Jest to przykład poprawnie zbudowanej klasyfikacji. Na czym polega ta poprawność?

Każda poprawnie zbudowana klasyfikacja powinna być systematyczna i kompletna. Systematyczna klasyfikacja to klasyfikacja zbudowana na jednym wyraźnym kryterium. Łączenie dwóch czy więcej kryteriów, zwłaszcza takich, które mogą być sprzeczne ze sobą. prowadzi do uporządkowań niewygodnych w użyciu (jak np. tradycyjny podział na części mowy oparty na trzech kryteriach: znaczeniowym. fieksyjnym i składniowym). Istotny jest wybór kryterium - niezależnie od tego, czy chodzi tu o wybór kryterium dla systematyzacji przeprowadzanej przez nas, czy o wybór jednej z istniejących już klasyfikacji. W obu wypadkach kryterium i wynikający z niego sposób porządkowania muszą pasować do reszty pracy, zgadzać się z pozostałymi wywodami autora (gdybyśmy się np. zajmowali formalnym opisem zdania, interesowałby nas podział na części mowy wykorzystujący kryterium składniowe). Tak wybrane kryterium trzeba w tekście ujawnić i sprecyzować.

Poprawna klasyfikacja powinna być nic tylko systematyczna, ale i kompletna, to znaczy każdy wchodzący w skład całości element powinien dać się umieścić w którejś z utworzonych klas czy podklas.

'*< I    *>!,«•    !>irnn    —

aby każdy klasyfikowany element dał się umieścić tylko w jednej klasie czy podklasic (np. jeżeli wyrazy dzielimy na klasy zwane częściami mowy, to każdy wyraz - przynajmniej w swoim podstawowym znaczeniu i użyciu - powinien być przypisany do jednej i tylko jednej części mowy). Jednakże ten ostatni warunek bywa trudny do spełnienia, bo większość pojęć, zwłaszcza pojęć nauk społecznych, to pojęcia nieostre.

Kiedy taką poprawną klasyfikację wprowadzamy do tekstu nauko wego, nic możemy poprzestać na samym wyliczeniu klas. Klasy powinny być opisane, a wynikające z przyjętego kryterium różnice między klasami dokładnie zaznaczone.

Czemu służy klasyfikacja traktowana nic jako crudycyjna wstawka w tekście, ale jako jego integralny element?

Klasyfikowanie to zabieg łączący się z innymi tekstowymi technikami: analizą, porównywaniem, definiowaniem. Przy analizie (jak w przykładzie pierwszym) służy lepszemu opisowi analizowanego pojęcia czy zjawiska. Pokazuje, że wydzielone części można łączyć na rozmaite sposoby - dzięki temu uwydatnione zostają podobieństwa i różnice między nimi. Przy porównywaniu mogłaby być wykorzystana klasyfikacja zaprezentowana w przykładzie drugim. Antyczna klasyfikacja stylów stanowiłaby wtedy tło dla klasyfikacji współczesnych (można porównywać kryteria wydzielania klas: dawne kryterium normatywne - dzisiejsze kryterium opisowe, można porównywać układ klasyfikacyjny itp.).

Klasyfikacja może też stanowić element definicji. Jako przykład przywołajmy dawny podział stylów funkcjonalnych.

59