28 (662)

<i łiU-łm4i iitd\ W S/)IU Slw.ia> iroJ.I.    u»Uan;ivi 2l«7

ISBN**?H-K^-UI-l5)ul-5 *: by PWN 2M

ROZDZIAŁ 2 Historia polityki tpolec/ncj 49

Teorie ogólne polityki społecznej znalazły wyraz w pracach Michała Olędzkiego i Jana Daneckiego. Między nimi toczył się spór o cci badawczy tej polityki. Struktura czy postęp - te dwa określenia stanowiły główne składniki alternatywy badawczej, wynikającej z odmienności poglądów wymienionych przedstawicieli tego nurtu teoretycznego. Olędzki w swoim ujęciu integrował bardzo wyraźnie naukę z praktyką, przyjmując milczące założenie, że cele nauki i praktyki w socjalizmie realnym będą się pokrywać. Zmiany w tej strukturze oznaczają ruch (naprzód lub wstecz). Danecki' rozważał ten ruch w kontekście postępu społecznego, który traktował jako główny przedmiot badań polityki społecznej w ustroju socjalizmu realnego.

Ukazanie trzech typów opisów sytuacyjnych uprawianych w Polsce po wojnie w obrębie tej dyscypliny świadczy, że rozwijała się ona jako neutralna socjotechnika.

Wypracowane w latach socjalizmu realnego definicje polityki społecznej koncentrowały się przede wszystkim na jej przydatności z punktu widzenia potrzeb ustroili. Nic byłoby w tym nic szczególnie groźnego, gdyby równolegle rozwijał się nurt naukowego krytycyzmu wobec rzeczywistości. Był on jednak skutecznie blokowany przez cenzurę, która w sposób drastyczny naruszała wolność badań naukowych. Dotyczyło to zwłaszcza nauk społecznych, które nic mogły wykazać właściwego krytycyzmu wobec rzeczywistości, jak również nic mogły w pełni wykorzystywać dorobku myśli zachodniej.

Socjalizm realny musiał mieć dla rządzących oblicze nieskażone wątpliwościami socjalnymi. Nic używało się więc takich pojęć, jak strajk czy bezrobocie, gdyż nie odpowiadały one obrazowi nowego ustroju. W ich miejsce używano pojęć zastępczych, takich jak „przerwy w pracy", „nadwyżki rąk do pracy". Przegląd definicji polityki społecznej z tego okresu wskazuje na ówczesny kierunek myślenia o działaniach (państwa), opisywanych przez dyscyplinę o tej samej nazwie:

•    polityko społeczna to działalność państwa i organizacji społecznych w dziedzinie kształtowania warunków bytu i pracy, zmierzająca do optymalnego zaspokojenia indywidualnych i społecznych potrzeb ludności, oparta na zasadzie socjalistycznego egalitaryzmu (Jan Rosner)¹,

•    polityka społeczna obejmuje te wszystkie zakresy działania, których bezpośrednim celem jest zaspokojenie wainycb potrzeb ludzi pracy (Wacław Szubert)',

•    celem polityki społecznej jest kształtowanie osobowości człowieka w socjalizmie (Zdzisława Czyżowska)*,

•    polityka społeczna to celowa działalność państwa i innych podmiotów w dziedzinie kształtowania warunków życia ludności i stosunków międzyludzkich (Antoni Rajkicwicz)',

1

Materiały do studiowania, Antoni Rajkiewicz, Jolanta SupiiUka, Mirosław Księżopolski (red.), Katowice 1998. Wydawnictwo „Śląsk".