290 291 (2)

du, częstotliwości impulsów, czasu trwania przepływu i sposobu ich zastosowania.. Efekt dynamogeniczny jest natychmiastowy, to znaczy, że wytwarzanie się pewnej energii powodującej odczyn powstaje w sposób nagły.

W zależności od użytej mocy prądu rozróżniamy: dawkę minimalną, przy której istnieje odbiór czuciowy impulsów prądu, określany jako „próg pobudliwości" nerwu;

dawkę, przy której zaznaczą się wrażenia bólowe, określane jako „próg ból u";

dawkę potrzebną do uzyskania minimalnego skurczu mięśnia, czyli „progu skurczu mięśni a”. Aby uzyskać „próg skurczu mięśnia", należy zastosować dawkę prądu większą od wyzwalającej „próg bólu".

Dawkę wywołującą określony „efekt progowy" można mierzyć natężeniem prądu galwanicznego w miliamperach. Wartości „pro-

MA k

tość progu bólu (wg Bernarda)

gowe” odpowiadają dawce natężenia prądu galwanicznego, którą wykaże włączony w ten obwód miliamperomierz.

Pomiędzy „progiem pobudliwości" a „progiem bólu" istnieje tzw. „zakres czynnościowy" (określony przez Bernarda jako zonę daction), w którym uzyskuje się pobudzenie czuciowe i ruchowe nerwu. Do terapii wykorzystany jest zasadniczo „zakres czynnościowy". (Ryc. 168).

Prądy diadynamiczne charakteryzuje „niestałość” wartości wywołujących „progi pobudzenia i bólu". Wartości te mogą ulegać podwyższeniu, przez co zmienia się również wielkość „zakresu czynnościowego". Należy również podkreślić, że prądy DD, wytworzone z dodatnich wychyleń sinusoidy prądu zmiennego o łagodnie zarysowanym wierzchołku amplitudy mają „próg skurczu mięśnia" niższy, a więc do jego uzyskania potrzebna jest większa wartość natężenia prądu, co z kolei zwiększa również wielkość „zakresu czynnościowego".

Jeżeli częstotliwość prądu DD zwiększa się, to „wartości progowe" podnoszą się, czyli że do ich uzyskania potrzebna jest większa wartość mocy prądu.

Bernard stwierdził, że niewielkie różnice natężenia prądu stałego galwanicznego (jako prądu basis) mogą wywoływać odmienne efekty biologiczne: np. zwiększając powoli natężenie prądu do 2,9 mA, możemy nie wywołać subiektywnych wrażeń czuciowych, ale już przy dawce 3 mA lub nieznacznym jej przekroczeniu prąd diady-namiczny wywoła uczucie podobne do wibracji. Przy dawce 3,4 mA może wystąpić uczucie podobne do wzmożonego napięcia mięśniowego, zbliżone do słabego skurczu mięśniowego, a przy przekroczeniu 4 mA zaznaczy się objaw bólu. Dalsze zwiększanie dawki wywoła skurcz mięśniowy. Wartością dla „progu pobudliwości” będzie wówczas dawka 3 mA, a dla „progu bólu" 4 mA.

„Zakres czynnościowy" (zone d'action) będzie ograniczony pomiędzy tymi dwoma wartościami progowymi.

Aby wyjaśnić efekty działania prądów DD, Bernard wprowadza określenie odczynów:

„Odczyn przyzwyczajeni a", który występuje wskutek przystosowania się układu nerwowego w stosunku do powtarzających się bodźców o tym samym typie. Wówczas wartość mocy prądu dla progu pobudliwości i progu bólu ulega zmianie, a w zależności od tego zmienia się również wielkość „zakresu czynnościowego". Te objawy biologiczne zgodne są z tzw. „prawem adaptacji", określającym przystosowanie do działania bodźców. Dlatego również i dla prądów DD wartości „bodziec — odczyn" są zmienne.

„Odczyn inhibicji" powstaje wskutek wyzwolenia się czynnika przeciwstawnego do akcji dynamicznej. Czynnik ten hamuje ją lub znosi.

Inhibicja jest terminem wyrażającym zatrzymanie, zahamowanie, bądź też zredukowanie częściowe pewnej funkcji. Może również oznaczać obniżenie odczynu skutkiem częściowego zniesienia wrażliwości na działanie bodźca. Inhibicja nie jest równoznaczna z odczynem przyzwyczajenia, który może być określony jako tzw. „inhibicja wtór-n a", powstająca skutkiem adaptacji do powtarzających się bodźców o tej samej mocy. Występuje ona zwłaszcza wtedy, gdy częstotliwość impulsów nie będzie zmieniana. Inhibicji wtórnej nie należy utożsamiać z inhibicją pierwotną, która powoduje podniesienie progu bólu i aby go uzyskać, należy zwiększyć wartość mocy prądu. Odczyn inhibicji pierwotnej występuje szybko. Po upływie 10—30 sek. od chwili włączenia prądu o wartości progowej dla pobudliwości 3 mA odczuwanie bodźca prądu może być zniesione i aby je ponownie otrzymać, należy zwiększyć natężenie prądu do 3,5—4, a nawet 5 mA. Wartość natężenia prądu dla progu bólu wzrasta równocześnie i może odpowiadać 6—7 mA. Jeśli stwierdzi się wzniesienie obu wartości progowych, uzyskuje się odczyn inhibicji pierwotnej, równoznaczny z obniżeniem wrażliwości na ból.

Bernard wyjaśnia działanie znieczulające prądów DD w sposób następujący: w procesach patologicznych objawy bólowe występują

291