2 oleje 2

OBRÓBKA

OLEJU ROŚLINNEGO

Olej otrzymuje się z nasion przez wygniatanie. Obecnie oleje tłoczone są na gorąco, za pomocą pary, ale wyciska się je również na zimno. Dalsza obróbka polega na usunięciu zanieczyszczeń. Robi się to naturalnie przez odstanie, tzn. pozostawia olej na pewien czas, aby zanieczyszczenia osadziły się albo chemicznie - przez oczyszczanie kwasowe lub alkaliczne. Olejów oczyszczanych kwasem na ogół sic nic stosuje, gdyż mogą wchodzić w reakcję z pigmentami, takimi jak chlorek

bizmutylu i biel cynkowa.

Ich właściwości różnie są modyfikowane. Na przykład surowy olej lniany:

K plus zasada i ziemia fulerska = oczyszczony zasadą olej lniany a plus kwas i ziemia fulerska = oczyszczony kwasem olej lniany (oba mogą być poddane polimeryzacji tworząc olej polimeryzowany)

Lj utleniany = przedmuchiwany olej lniany + rozpuszczalnik = redukowany olej lniany ■ utleniany z sykatywą = gotowany olej lniany — rozcieńczalnik = redukowany olej lniany.

oleju, co w efekcie daje pokost, ciężki produkt podobny do oleju polimeryzowanego, jednak nic tak elastyczny, a zatem gorszej jakości.

PROCES SCHNIĘCIA POWŁOKI OLEJU

RODZAJE

OLEJÓW ROŚLINNYCH

Klasyfikacja olejów roślinnych zależy od metody ich obróbki.

Oto podstawowe rodzaje:

Polimeryzowane (standardy)

Lepkość oleju można intensyfikować przez podgrzewanie do ustalonej temperatury bez dostępu powietrza, aż do uzyskania właściwej lepkości. Olej poddawany jest przemianom cząsteczkowym, które powodują jego polimeryzację. Taki olej nazywamy ..standardem”. Polimeryzowany olej lniany jest szczególnie przydatny jako spoiwo malarskie. Gdy rozcieńczymy go terpentyną lub benzyną lakową, poprawia cechy rozprowadzania i rozlcwności farby olejnej. Nie można tego uzyskać z surowym olejem. Olej ten schnie wolno, gdyż. polimeryzacja została przeprowadzona beztlenowo; gdy wyschnie, nie ma tendencji do żółknięcia i jest bardziej plastyczny niż surowy. Można dodać mydła metaliczne - ołowiowe, manganowe, kobaltowe - aby podwyższyć szybkość schnięcia. Przyspieszają one samoutlenianic, lecz należy korzystać z nich ostrożnie, aby uniknąć marszczenia i pęknięć na powłoce olejnej.

Oleje bielone słońcem i na słońcu zagęszczane Tc oleje poddane zostały polimeryzacji metodą utleniania, dlatego schną szybciej niż oleje standardowe. Artyści od wieków używali olejów bielonych i zagęszczanych na słońcu.

Metoda ich produkcji polega na wytrząsaniu określonej ilości oleju z odpowiednio równą ilością wody i wystawieniu jej na lekko przykrytych tacach na słońce. Codziennie miesza się dokładnie wodę z olejem przez tydzień, a następnie pozostawia tę mieszankę na kilka tygodni, do czasu uzyskania odpowiedniej lepkości. Następnie olej odfiltrowuje się i oddziela od wody -jest gotowy do użycia. Mówi się. że wybielanie słońcem daje tylko krótkotrwały efekt, gdyż kolor oleju pogłębia się w miarę schnięcia i utwardzania. Słońce wybiela bowiem jedynie zabarwienie pochodzenia roślinnego, nic ma natomiast wpływu na żółknięcie, które jest wynikiem upływu czasu.

Oleje gotowane i przedmuchiwane

Stosowanie olejów gotowanych doprowadziło do powstania zniszczeń w obrazach. Artyści powinni unikać użycia ich w swoich pracach. Stosuje się jc czasem jako oleje schnące, ale obecnie dodaje się do oleju płynne sykatywy bez podgrzewania.

Oleje przedmuchiwane powstają w wyniku dmuchania w nic powietrza podczas podgrzewania. Ten proces powoduje utlenienie

Proces schnięcia określa najlepszy sposób nakładania farby olejnej zwiększającego jej trwałość. Od chwili nałożenia farba pochłania tlen z powietrza i zmienia się ze stanu płynnego w stałą powłokę.

W tym skomplikowanym procesie, zwanym polimeryzacją przez samoutlenianic - cząsteczki oleju łączą się. tworząc strukturę polimeru. W' miarę wchłaniania tlenu i powiększania ciężaru powłoka oleju wydziela lotne produkty uboczne, które trzeba usunąć, aby proces schnięcia powłoki przebiegał prawidłowo. Jeśli chcemy uzyskać trwałą strukturę obrazu, należy nakładać kolejne warstwy farby coraz bogatsze w tłuszcz, czyli w myśl zasady - tłustym na chude. Każda warstwa musi dobrze wyschnąć, zanim nałożymy następną, nie spieszyć się z werniksowaniem.

Kolejne fazy schnięcia powłoki z oleju lnianego:

E niewielka zmiana konsystencji & widoczna zmiana polegająca na przejściu ze stanu płynnego w żel. E drobna zmiana konsystencji polegająca na utwardzeniu żelu.

Pozostałe zmiany zachodzą z upływem czasu i zależą od rodzaju światła oddziałującego na powłokę: 3 światło rozproszone - powolność utwardzania, stosunkowo niewielki rozkład, nieznaczne żółknięcie światło ultrafioletowe - szybkie utwardzanie i kruszenie oraz idące za nim poważne zniszczenie S światło słoneczne - dość szybkie twardnienie i kruchość oraz postępujący za nim rozkład ciemność - powolny proces mięknięcia i znaczne żółkniecie.

Całkowicie wyschnięta powłoka jest usicciowaną, trójwymiarową strukturą. Gdy starzenie się obrazu następuje w normalnych warunkach, powłoka twardnieje powoli i staje się mniej elastyczna.