2 (2012)

\ - ' W.'* «* <^{jk,ł :il,v}'^,,m" <^tt*^wro“"«» IM iłko wyolei,

—***"?    M*v    «I,a!N

^J»*c

W iarrotur/r leniwi ufy^M tikaskmi omu imerakcp raZ^Jl -    * środówijka; fcnntn miłują mówą

fircstaiB zmian obcjmująL-ycI)

I i    W **unku (Jo putr/cb rcakc* psychy,

Ą    fS^w(l (w tym i układu ntim iłpnnnr*a,^

p

«w emncfonałną sptTwodriwaną dziafejS "    łttswtw, czyli czynników stresowych Zj

lis

wohijącyTUJ Mi stan u • jfismizime. Natomiast termin stresor używany aoo { na określenie niekontrolowanego Kwkj śmclowtska. który jest oceniany jaki} zag^f 33£j /ający wewnętrznej (fizjologicznej Q psychicznej) równowadze organizmu.

-rti

/muuts ■

Pobudzenie wegetatywnego (wspójl czuinego) układu nerwowego pcJ nnocii włącza dc* odpowiedzi na bodziec środowiskowy praktycznie catyf Następuj* /większmie zawartości glukozy we krwi, przyspieszerń,! przs spieszenie częstości skurczów serca.

, prTsśotowttją organizm do reakcji, którą określa się lapidarnie!

»*kraltom uciekaj*

yhabmmi który rozwinął teorię oddziaływania czynników środowiska na or l panom był Hans Śełye Zajął się on przede wszystkim wpływem przewlekłego| strem na honnonałne zmiany osi podwzgórze - przysadka - nadnercza (hormon nilhi droga przekazywania pobudzenia) i konsekwencjami tych zmian, zakłócają*j. om równowagę psychofizjoh igionych procesów organizmu.

Selye jako pierwszy w swojej pracy (1946), zastosował termin STRESI w odniesieniu do układów biologicznych i zdefiniował go jako „niespecyficznaI odpowiedz organizmu na wszystkie bodźce”. Niespecyficzna odpowiedź wg* Scłye go oznacza podobną reakcję układu neurohormonalnego, powodującą! uwolnienie hormonów nadnerczowych: adrenaliny, noradrenaliny i kortyzolu f w odpow iedzi na różne bodźce środowiska.

Według Selye go odpow iedź organizmu na stres przebiega w trzech fazach, ? zwany ch przez niego Zespołem Ogólnej Adaptacji:

1- ł*u alarmow a — charaktery zuje się dużą łabitnością reakcji fizjologicznej S organizmu. Dla pierwszego okresu fazy alarmowej, określonej jako faza szo-JI ku. charakterystyczne jest zwiększenie częstości skurczów serca, spadek ci- i śnienia tętniczego krw i, spadek poziomu glukozy we krwi, spadek temperatu- I ry ciała, obniżeniem napięcia mięśniowego.

len wywołuje */ybfcą kontrakcję w pfnttjtct aktywacji ow podwzgórze ■. w/yiiKtkii ■ fudftfrc/A, czyn wHwiiii IIjjh l 1. i . itct inbło i ^ńr^ysafmy. ciegd naMępMwfrn jeef O ifi w/wwi po/Mynui ęjńiMMlM kr** HnAit/y

> Kiijtii odfwrRoki. (adaptacji*.....poziom idroHlm, w* adnewahwy. łf^^.yib?>

ilffydów i glukozy wt kiwi wiitt pfiwic    gonrty. W Awkcft/iięli jjr^awa-

<ł?* snę /jMiy hormofiow w pogiil giMilHi wkictywy^k.    adap-

i ln/ii wyczerpania — na^poje powrót dr* /mian cfearakteryity t^zwycli 4ła

fazy alarmowej, czyli zmniejszeitie wydzałanu {n^nwnów nadiicrczGwych. obniżenie cienienia krwi i po/iomu giuko/y we krwi Silny i <4tngjio&wa#y stres może spowodować wyczerpanie i utratę adaptacyjnych ffir;/irwoici organizmu

Następstwem długotrwałego działania stresu mogą M wg Sełye^gn dnnte' rystyczne zmiany morfologiczne: przerosty nadnerczy, owrzodzenia /oładka i zanikanie grasicy.

Przedmiotem współczesnych badań nad stresem jest poznanie kompleksowej reakcji, współdziałania psychofizjologiczej i behawioralnej dpowiedzi organizmu na bodźce środowiska.

W oparciu o psychobiologiczne badania rozw inięto tezę o pierwotnie psychologicznej naturze reakcji stresowej. Podkreślając role emocji w tworzeniu odpowiedzi na stres, stwierdzono, że przyczyną wyzwalającą cały łańcuch zmian neurohormonalnych i metabolicznych charakterystycznych dla stresu, jest zaburzenie homeostazy psychologicznej. Elementy pobudzenia psychicznego i fizjologicznego uzupełniają się.

Ważną rolę, jaką odgrywa element indywidualnej oceny działającego bodźca warunkującej rozwijanie się stanu stresu podkreślili Lazants i Fofkman fl9S4). którzy stworzyli jedną z bardziej spójnych teorii, ujmującej psychołogłczne uwarunkowania i konsekwencje stresu.

Według Lazarusa i Folkmana negatywne skutki stresu wy stąpią wtedy, kiedy działający bodziec oceniany jest jako niemożliwy do pokonania, mogący spowodować zagrożenie lub je powodujący. Działanie pozytywne łub wręcz mobilizujące aktywność życiową może mieć bodziec oceniany jako możliwy do przezwyciężenia.

Teoria Lazarusa i Folkmana zawiera również dwie kategorie strategii aktywnego zmagania się ze stresem:

1.    strategia mająca zapobiegać przyczynom i koncentrująca się na rozwiązaniu problemu powodującego stres;

2.    strategia mająca zapobiegać skutkom stresu i zmierzająca do usunięcia negatywnych emocji towarzyszących stresowi.

Teoria ta, i cała współczesna, interdyscyplinarna wiedza, dają podstawę do kompleksowego spojrzenia na procesy dziejące się w organizmie. W tym świetle nie ma uzasadnienia na podział stresu na psychiczny, Fizyczny, społeczny, spotykany czasem w literaturze, a utrudniający zrozumienie stanu organizmu.