2 (2016)

j*>$arsrającym fę sy i u&c tę

. (Khnmijr«cit ńwnęin_n^ ^ m mssmj nmrnrn *ą rahur/rma —

*% ttndrin snu w t

touk i ****** wybudrwn** nł iąanc są / fc_t

»U»«MW ^C*“ ««*■»•■>« t» snu f\>»*v%j*me^kojśc, _{smi to} p_r/t^^r;_«%T|

NI

> wynika r urny myw mią się d/,^S

ni lec

9

N**® ^sem ***** uttjtsć roifn^meniowanjii, a jv?a«fta **f ipó&wba odbycia drzemek. Problemy **

*** w^ihiżattte się stażu pracy zrauuion.^f

ngestram czynności bioejefctiycz

tiąilsn    ngcswji czynności nieelektrycznej _ I

kamea aMMjpm <MMcm mmmm dapćtw kjołkw*

gatek iKzmch (EOGX dokonano po^Jj 5 chmiKr •aycmyck ftt. Fary I — IV oznaczają stany c*y» &n I i II nazywane bywają snem płytkim, ^ Każdy sen inicjowany jest fazą I trwającą || pk ^mne blisko 50 % całkowitego czasu naszego snu. Nie^ ifei rlr^tegtema ca fazy Wiadomo, że brak jej we wzorze ^ pse makru snu. bowiem przejście do fazy Ul wym^. n w fiuie 11 Po ceresie deficytu snu i po lekach nasenny^

, wzorze aw ^wik^ofaaratie sfe wydłużenie fazy II.

Clo$c Mc/»vtb przebieg ma tz» sen paradoksalny . Paradoksalność poleg fon. że ^ vtercs lego ftyfwitfB snu obserwuje się aktywność bioelektryczni —.    _T y, _T- £BG> taka jak podczas czuwania, przy jednoczesnym zniesie

w kierunku pionowym lub i poziomym, od których w pi i

ue>«ecja awęs»*rae*o. l osoby śpiącej, znajdu jącej się w fazie snu paradami yfc rmTfmr zaewazyc pod rwakmerymi powiekami. szybkie ruchy gałek*

ncfm

medycznym, sen paradoksalny nazywany jest fazą REM (z ang, g j&nmf £W Ukmmnirr — szybkie radcy gatek ocznych). Dla każdego człowiek11 ^nz®* opasać charakterystyczny wzór snu. ti. właściwe proporcje czasowe wy-1 ^flftwrań i r>tna£Bl — A oraz fazy REM

H kMż&crj z faz zachodzą ame procesy filologiczne nie ty lko w ośrodkowym i indzie nerwowym, ate w całym organizmie. W fazach snu głębokiego wydzie-1 ijr3? *1 ^{m m} nacłoćae hormony przysadki — w tym hormon wzrostu. W fazie I WEM przezywam? są wjnrwi senne, a częstość skurczów serca i ciśnienie tętni-1 cre krwi może osiąga*: wartości taks jak w porze aktywności dziennej. Wbrew i ppwsżfihsyw -oponom sen me jest stanem wyciszenia metabolizmu organizmu, I zxąpeżneg& spokoju, H czasie smi zachodzą procesy niezbędne dla sprawnego i dbaadamaa czŚcmieka w potas aktywności życiowej. Pozbawienie człowieka fazy j REM »c śwe> Vo ma miejsce np po przebytej intoksykacji alkoholowej, może I myw&ływrn: zaburzam nerw ^^wegetatywne, przyrównywane do stanu ,.ka-i UaęksjE&c stosowanych srodkow rasowych powoduje skrócenie łub elimi-. ie imi\ RE\1 oatz wydłużenie &zvIL

/ ibtir/enta prżebitgu snu, zarówno w termę jakościowym &wwM cykh i* ok#©*** 45 mmiii, w których powUr/iją się ftzy $m# f — fV i faza REM> iin^umym (c?<s lrwania cykli i faz mu), wpływają oiekorzy *f nic na JtMł

^₍||ęiowy układu doiiftwncgD i tolerancją stresu,

\|i &nu mają wpływ warunki, w jakich *ię on odbywa. Zarówno ła®' ^ ^trj^zne (w czasie snu nocnego) jak i hałas* nawal, jr^ii nic są powodem ^ btidzania to zmieniają charakterystykę snu, wpływając zarówno na cykie jak i pos/tregółne fazy snu.

pomiędzy¹ godzinami 13:00 a 16:00 dochodzi do obniżenia się cznjnoict. W tvch godzinach pogarsza się zdolność do pracy, obniża %K jej wydajność, ■ jeżeli praca odbywa się w pomieszczeniach niezbyt jasno oświetlonych występie uczucie senności. Gdy stan ten dotyczy kierowcy zwiększa się ryzyko wypadku drogowego.

Stan obniżenia czujności oraz wydajności pracy dotyczący wczesnych godzą* popołudniowych bywa nazywany sennością poobiednią. Nazwa jest myląca ponieważ osoby, które nie jadły obiadu, również mu podlegają. Prawdą jest jed-nak fakt że obfity obiad stan ten znacznie pogłębia.

Bezsenność zaburza rytmikę okołodobową wielu funkcji fizjologicznych człowieka. W ciągu okresu trwania bezsenności występują pory odczuwane jako przypływ energii i zw iększonej gotowości do pracy i pory, gdy najmniejsza praca wymaga znacznego wysiłku.

Najbardziej dramaty cznie wypada, pod względem ryzyka popełnienia błędu, praca w porze nocy. Przykładem mogą być dwie największe katastrofy elektrowni atomowych — w Czarnobylu (1985 r.) i Tree Miles Isłand (1979 r.j. Obie katastrofy miały miejsce nocą. Komisja badająca okoliczności tej ostatnie}, udowodniła, że spowodowana ona była niesprawnym działaniem operatora Personel elektrowni pracował w systemie pracy ciągłej, ze zmianami ratującymi każdego tygodnia Wykazano, że operator był tuż po przejściu na zmianę nocna, czyli w okresie adaptacji rytmów biologicznych do zmienionej poty aktywności dobowej. Czas pracy był być może jednym z czynników składających się na ryzyko popełnienia błędu. Inne czynniki, jakie należałoby uwzględnić to: rnofio-tonność wykonywanej pracy (ciągłe śledzenie wskazań zegarów i monitorów ) oraz środowiska pracy, obniżony czas reakcji na sygnały alarmowe: świetlne i dźwiękowe, obniżona sprawność umysłowa i być może mtkrodrzemki.

Analiza dobowej zmienności czasu reakcji na ten sam bodziec wyraźnie wskazuje, że jest on najdłuższy pomiędzy godzinami 23.00 i 06.00. Maksymahie wartości osiąga w nocy między godzinami 1.00-03.00, Jest to pora największego ryzyka popełnienia błędu przez pracownika zmianowego. Potw ierdzają to wyniki analizy — częstość popełniania błędów przez pracowników umysłowych, przeprowadzonej w grupie 62 000 pracowników zmianowych. Analiza 500 przypadków zaśnięć za kierownicą, kierowców ciężarówek jeżdżących na długich trasach, wskazuje na występowanie dwóch pór w ciągu doby z dużym zagrożeniem wynikającym z zaśnięć. Jedną porą jest pora popołudniowej senności (niekoniecznie zw iązanej ze spożyciem posiłku) i obniżonej czujności