2 (2785)

wych systemów. Tylko liczne powtórzenia wykonywanych ćwiczeń prowadzą do wykształcenia się stabilnych połączeń systemowych. Tworzenie się nowych nawyków ruchowych związane jest z przyjmowaniem, transformowaniem i gromadzeniem informacji o wykonywanych czynnościach ruchowych. Swoistym kryterium motorycznego uczenia jest porównywanie stanu „jest” do stanu „ma” - umownego wzorca techniki (Blaser, Vorhoelter 1988). Prowadzi to do udoskonalenia struktur ruchowych w centralnym systemie nerwowym, gdyż każde powtórzenie ćwiczenia występuje na wyższym poziomie jakościowym. Zwiększająca się koordynacja ruchów powoduje, iż stają się one efektywniejsze {zwiększa się siła i szybkość ich przebiegu) i bardziej ekonomiczne tj. w przebiegu wykonywanej takiej samej pracy mięśnie wydatkują mniej energii. Ruchy stają się bardziej estetyczne, a wariantowa zmienność wykonywanych czynności to tzw. umiejętność wyższego rzędu - technika (Ljach 1991).

Zdobywanie umiejętności związane jest z fazami powstawania nawyku ruchowego. W pierwszej fazie na podstawie opisu słownego trenera, a przede wszystkim pokazu - powstaje u młodego sportowca wyobrażenie

0    ruchu, myślowy działania wraz z odpowiednią motywacją - chęcią do nauczenia się nowego ruchu.

W drugiej fazie ruchy są jeszcze niedokładne co do kierunku i amplitudy, występują syn-kinezje i nadmierne napięcia mięśni. Długość trwania tej fazy zależna jest od typu nerwowego zawodnika, zasobu uprzednio opanowanych nawyków, metod nauczania i wielu innych czynników.

W fazie trzeciej następuje koncentracja procesów nerwowych przy wzajemnej indukcji. Ruchy stają się dokładniejsze, zanikają przyruchy (synkinezje), pojawia się hamowanie opóźniające i różnicujące, właściwy rytm ruchu.

W czwartej fazie ruchy wykonywane są poprawnie w różnych wariantach (umiejętność ruchowa wyższego rzędu - Ljach 1991) , w zależności od zmienności sytuacji i potrzeby reakcji na zaistniałą sytuację faktyczną. Trwałość struktury dynamicznej, związana z ruchliwością i stabilnością wypracowanego układu, przejawia się w możliwościach wykonywania

1    zastosowania ruchu w warunkach bardzo trudnych, złożonych i nieoczekiwanych.

Powstawanie nowych czynności ruchowych związane jest z procesem kierowania, a ściślej sterowania i regulacji ruchu. Sterowanie, to przekazywanie podniet wykonawczych z układu nerwowego do narządów wykonawczych (mięśni), zaś regulację jako wnoszenie korekt, poprawek (do sterowania), w toku wykonywania ruchów na podstawie sygnałów z nerwów czuciowych (Czajkowski 1993).

Technika a koordynacyjne zdolności motoryczne

Koordynacyjne zdolności motoryczne określają możliwość organizmu w zakresie wykonywania czynności ruchowych: dokładnie, szybko i w zmieniających się warunkach zewnętrznych. Podstawowym czynnikiem integrującym ten typ zdolności jest podłoże biologiczne, a więc funkcje centralnego układu nerwowego i narządy zmysłów - w szczególności zaś zdolność neuronów do zapamiętywania informacji i ich odtwarzania w procesie sterowania ruchami (Szopa, Mleczko, Żak 1996). Fidelus (1972) pod pojęciem techniki sportowej rozumie „sposób wykonania zadania ruchowego, wyznaczony taktyką i uwzględniający poziom „rozwoju cech motorycznych oraz psychicznych danego zawodnika”.

Technika sportowa przejawia się w dwóch „postaciach”:

-    w postaci zewnętrznego obrazu przejawiającego się w określonych, celowych i wzajemnie ukierunkowanych przemieszczeniach, w położeniach i ruchach rąk, nóg, głowy, tułowia - charakteryzowanych przez wskaźniki obszerności, szybkości, tempa i rytmu ruchów.

-    w postaci wewnętrznych uwarunkowań przebiegu ruchu, dotyczących centralnego układu nerwowego, przejawów woli, napięcia i rozluźnienia mięśni itp. Jednocześnie techniki sportowej nie można

utożsamiać z koordynacją, która jako właściwość systemu nerwowego (mocno zdeterminowana genetycznie) ułatwia jej opanowanie. W tym ujęciu koordynacja ruchowa jest właściwością czy predyspozycją, a technika umiejętnością (Starosta, Handelsman 1990, Hirtz, Starosta 1990). A zatem rozwój koordynacyjnych zdolności motorycznych pozwala na przyswojenie coraz to trudniejszych zadań