3 4

z Konstytucją powoływane są w poszczególnych państwach trybunały

konstytucyjne.

Od konstytucji odróżnia się w niektórych państwach ustawy konstytucyjne, to znaczy akty uchwalane przez parlament w trybie konstytucyjnym, których przedmiotem są zmiany niektórych przepisów ustawy zasadniczej | (nowelizacje konstytucji).

ustawa o zmianie Konstytucji

Konstytucja RP nie przewiduje takiej kategorii aktu, posługując się cila tego przypadku pojęciem ustawy o zmianie Konstytucji.

Nic mogę nie zauważyć na marginesie, żc dwa lata po uchwaleniu Konstytucji RP nastąpiło zdarzenie bezprecedensowe w państwie prawa: parlament RP świadomie sam naruszył jej postanowienia. Uchwalono pożyczkę dla ZUS bez zmiany ustawy budżetowej, choć art. 216 Konstytucji stanowi, żc środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie. „Stanęliśmy przed dylematem, czy złamać Konstytucję, czy nie wypłacić milionom ludzi rent i emerytur. Wybraliśmy to pierwsze” — wyjaśniał przewodniczący Sejmowej Komisji Finansów Publicznych.

4. USTAWY

4.1. Ustawa to akt prawodawczy (generalnie-abstrakcyjny) uchwalony w Polsce przez Sejm za zgodą Senatu.

Ustawy zajmują w hierarchii źródeł prawa miejsce o jeden stopień niższe niż Konstytucja. Wszystkie akty podustawowe powinny być z nimi zgodne.

materia ustawowa

Na ogół przyjmuje się, że istnieje pewien zakres spraw, które mogą być regulowane wyłącznie przez ustawy. Tzw. materia ustawowa obejmuje zazwyczaj: nakładanie obowiązków na jednostki i zbiorowości, przyznawanie im praw (uprawnień), ograniczanie ich wolno- i ści i praw, ustrój, właściwości i zasady działania aparatu pań- j stwowego oraz samorządu terytorialnego, główne zasady systemu gospodar- j czego i finansowego państwa, status funkcjonariuszy państwowych.

Ustawy wraz z Konstytucją tworzą fundament państwa prawa. Idea! rządów prawa oznacza związanie działań organów państwa ustawami.

107

li

l Islawy uchwalano s;| przy zachowaniu szczególnej procedury. Jest lo pioceilura sekwencyjna (wieloetapowa), precyzyjnie uregulowana przez piawo i jawna.

Szczególnym typem są ustawy uchwalane w drodze referendum.

Zasadnicze elementy procedury uchwalania ustaw określa Konstytucja. l’o Konstytucji i umowach międzynarodowych ratyfikowanych za uprzedni;! zgodą wyrażoną w ustawie (o czym niżej) ustawa jest aktem o najwyższej mocy prawnej w polskim systemie źródeł prawa.

podporządkowanie ustaw Konstytucji

Podporządkowanie ustaw Konstytucji oznacza, że treść ustaw musi się mieścić w jej granicach. Normy ustawowe mogą być zmieniane i uchylone tylko przez inną normę konstytucyjną albo ustawową. W przypadku konfliktu (tj. umowa zawiera inne rozwiązanie prawne niż ustawa) z normą umowy międzynarodo wej ratyfikowanej za zgodą Sejmu — pierwszeństwo ma norma umowy (tj. ją należy stosować w konkretnym przypadku).

Normy zawarte w ustawach mogą zmieniać i uchylać każdą normę podustawową (np. zawartą w rozporządzeniu).

Podporządkowanie ustawy Konstytucji oznacza też wymóg zgodności lej norm z aksjologią i zasadami Konstytucji. Gwarancją jest prawo Trybunału Konstytucyjnego do kontroli tej zgodności.

Wśród ustaw pewną specyfikę mają: ustawa budżetowa, ustawa o ratyfikacji umowy międzynarodowej oraz ustawa o zmianie Konstytucji.

11stawa budżetowa to ustawa, której zasadniczym elementem składowym icst budżet państwa na dany rok.

Rys;. 13. Ustawy uchwalone w latach 1995 -2000 (do 27 lipca 2000 roku)

1995	1996	1997	1998	1999	2000
96	106	183	97	126	109

4.2. Niektóre ustawy normujące obszerne dziedziny spraw w swoim tytule zawierają nazwę „kodeks”. Kodeks nie jest więc w Polsce odrębnym rodzajem aktu prawodawczego. To tylko element nazwy niektórych ustaw.

AO