30 31 (14)

30    3. Biomechanika i neurofizjologia stawu

od stawu również mięśnie, które omijają stawy, powinny zapewnić harmonię ruchu i współdziałanie różnych stawów. Na koniec ruchy powinny być tak skoordynowane w całym ciele, żeby utrzymać równowagę i osiągnąć harmonijną grę ruchową oraz zmniejszenie bólu. Powyższa koordynacja odbywa się głównie w mózgowiu i w górnych segmentach części szyjnej.

Stabilność mięśniowa stawu wymaga zatem niezaburzonej aktywności odruchowej, i mięśniowej. Rehabilitacja w przypadkach nadmiernej ruchomości czy niestabilności powinna zapewniać przede wszystkim propriocepcję i szybkie reakcje mięśniowe, a w mniejszym stopniu powinna być ukierunkowana na siłę i wytrzymałość.

3.2.4. Nocycepcja

Dzięki opisanym mechanizmom sensomotorycznym możliwe są skoordynowane ruchy w stawach. W warunkach patologicznych może jednak dojść do ciężkich zaburzeń przebiegu ruchu. Uwolnione informacje o kierunkach ruchu pochodzą więc z nocyreceptorów (typ IV wg Wykego). Znajdują się one we wszystkich częściach układu ruchu, tzn. w:

•    stawach,

•    mięśniach (także w mięśniach gładkich narządów wewnętrznych),

•    ścięgnach (pochewkach ścięgnistych),

•    błonie maziowej.

•    nerwach,

•    naczyniach.

•    skórze i tkance podskórnej.

Każde zarejestrowane zaburzenie prowadzi do odruchowych zmian przebiegu ruchu. Dlatego wszystkie mięśnie, których czynność może prowadzić do nasilenia tych zaburzeń. stają się hipotoniczne. czyli hamowane aż do porażenia. Mięśnie, które mogą uchronić przed zaostrzeniem zaburzenia (przez unieruchomienie), stają się hipertoniczne (odruchowe napięcie mięśni); przyczyna zaburzeń jest tu nieistotna. Źródłem tych zaburzeń mogą być przyczyny mechaniczne (myszki stawowe, zaklinowanie więzadeł, wypadnięcie dysku) lub procesy zapalne (zapalenie stawu, kaletek, pochewek, ścięgien, otrzewnej). Brtigger nazywa; te neurowegetatywne mechanizmy odruchowe, chroniące ognisko schorzenia, „nocyceptyw-nym somatomotorycznym efektem zablokowania" (1962). Te czynnościowe zmiany mięśni nazywa się tendomiozami. Mięśnie hipotoniczne powodują uczucie bolesnego zmęczenia i również bolesne skurcze mięśni. Mięśnie hipertoniczne wywołują bólową sztywność mięśni (stężenie) i są bolesne przy rozciągnięciu. Obie grupy mięśniowe szybko się męczą. W mięśniach hipertonicznych znajdują się często miogelozy, które są źródłem reakcji no-cyceptywnych. Aferentacje nocyceptywne z miogeloz mogą nasilać patologicznie wzmożone napięcie mięśni. W ten sposób tworzy się błędne koło.

Nocyceptywnie wzmożone lub obniżone napięcie mięśni ogranicza się nie tylko do anta-gonistycznyeh grup mięśni, ale także może pochodzić wg Briiggera z jednego i tego samego mięśnia, który jest ogniskiem porażenia. Poza tym wymienione objawy podrażnienia sta-wowo-mięśniowego mogą towarzyszyć zmianom wegetatywnym, wazomotorycznym i dystroficznym (np. atrofia Sudecka).

Bóle i ograniczenie ruchów są objawami wieloznacznymi. Mogą to być reakcje nocyce> tywne, wywodzące się z różnych części artronu (właściwego stawu): powierzchni stawowych, torebki, więzadeł, mięśni i nerwów. Często rolę odgrywają tu liczne czynniki etiologiczne. Dlatego sztuką jest określenie, na podstawie systematycznego badania wszystkich struktur (funkcjonalna analiza strukturalna), dokładnego wywiadu i technicznych badań

dodatkowych - odchylenia od stanu prawidłowego i podanie możliwości leczenia wstępnego.

Przyczyny i odmiany bólów oraz zaburzeń czynnościowych mogą poza tym mieć zupełnie różne pochodzenie. Jest bardzo ważne, aby poznać przede wszystkim przeciwwskazania do leczenia manualnego, fizykalnego i gimnastyki leczniczej, żeby uniknąć ewentualnej szkodliwości leczenia.