30 31 (21)

Odbijanie się (rucrus s. ructiiatio) zależy od skurczu przepony i mięśni klatki piersiowej. Może ono być puste albo też spożytymi pokarmami, zgniłymi jajkami, kwaśne, gorzkie.

Odbijanie się puste zależy od wydostawania się z żołądka powietrza przez przełyk na zewnątrz. W lekkiej postaci spostrzega się je u osób zupełnie zdrowych. Zależy ono prawdopodobnie od ucisku wywieranego przez pokarm na bańkę powietrzną, znajdującą się w żołądku, a rozszerzającą się w okresie trawienia wskutek towarzyszącego temu aktowi lekkiego wzniesienia temperatury. Odbijanie się bywa znaczniejsze po wypiciu napojów gazowych oraz po spożyciu większej ilości takich pokarmów i takich leków, np. sody, z których wolny kwas solny wyzwala dwutlenek węgla. Gaz ten zbiera się w górnej części żołądka i stąd zostaje wydalony przez odbijanie się. Odbijanie się powietrzem może być bezwonne lub przybiera zapach pokarmu, np. czosnku, alkoholu.

U osób neuropatycznych w przypadkach przeczulicy żołądka na powietrze, w nerwicy polegającej na połykaniu dużej ilości powietrza (aerophagia) i w przypadkach obniżenia napięcia wpustu żołądka odbijanie się zdarza się nawet mimo to, że ilość powietrza w żołądku jest mała. Znamienną cechą tego odbijania się jest jego częstość i szczególna głośność.

Na odbijanie się często uskarżają się także chorzy z rozszerzeniem żołądka, a także 1 przypadkach uchyłku przełyku, gdy pokarmy zalegające w tych narządach ulegają rozkładowi. Gazy nieraz mają wtedy woń zgniłego jaja, zależną od siarkowodoru, siarczku amonowego, skatolu itd., zapach zjełczały wskutek obecności lotnych kwasów organicznych lub zapach amoniaku. Odbijanie się może być odosobnioną nerwicą żołądkową.

Zwracanie pokarmu (regurgitatio) jest dolegliwością odmienną od odbijania się gazami. Polega ono na samorzutnym odbijaniu się pokarmami w pewnym czasie po jedzeniu, bez nudności, w związku z niedomykalnością wpustu. Zwracany pokarm dochodzi aż do gardła, a nawet do jamy ustnej i nierzadko ma smak bardzo kwaśny lub gorzki. Odbijanie się pokarmami o smaku kwaśnym spostrzega się w przypadkach nadmiernej kwaśności miazgi pokarmowej, zależnej od zwiększonego wydzielania kwasu solnego lub od wytwarzania się w żołądku kwasów organicznych przy fermentacji węglowodanów i rozkładzie tłuszczów. Smak gorzki zwracanego pokarmu może zależeć od zarzucania żółci z dwunastnicy do żołądka i świadczy o drożności odźwiemika. Mogą go wywoływać także zwracane peptony i inne pochodne białka pokarmu zalegającego w żołądku u chorego ze zwężeniem odźwiemika.

Odbijające się pokarmy chorzy wypluwają, zwłaszcza gdy ich smak jest gorzki lub bardzo kwaśny, albo połykają z powrotem, czasami przeżuwają ponownie i połykają, na wzór zwierząt przeżuwaczy. Takie przeżuwanie (ruminatio s. merycismus) spotyka się najczęściej u osób neuropatycznych i dotkniętych chorobami psychicznymi.

Zgaga (pyrosis s. orexis) polega na uczuciu palenia lub pieczenia w dołku sercowym. Wśród laików panuje przekonanie, że zgaga dowodzi nadmiaru kwasów w żołądku. Wbrew temu poglądowi zgaga nieraz dokucza także osobom z prawidłową, a nawet z obniżoną kwaśnością soku żołądkowego. Zależy ona od podrażnienia przełyku przez zawartość żołądkową dostającą się do niego przez niedomknięty wpust. U osób z niedokwaśnością żołądkową, np. w przypadkach całkowitego wycięcia żołądka oraz zespolenia żołądkowo-jelitowego, zgaga

zależy prawdopodobnie od dostawania się do przełyku zawartości jelitowej, której zasady i żółciany drażnią błonę śluzową przełyku.

Zgaga może niepokoić chorych już na czczo. Najczęściej zdarza się to w chorobach czynnościowych żołądka, a spośród organicznych chorób tego narządu występuje w tych, które przebiegają z zaleganiem pokarmów w żołądku. Zgagę pojawiającą się na szczycie trawienia spostrzega się przeważnie w organicznych chorobach żołądka i dwunastnicy, zgaga zaś pojawiająca się zaraz po spożyciu pokarmu lub wkrótce po nim najczęściej świadczy o chorobie czynnościowej żołądka. U osób zdrowych zgaga zdarza się po obfitszym jedzeniu, po obfitszym piciu, zwłaszcza napojów alkoholowych i soków z owoców cytrusowych.

Uczucie ciężaru i pełności w dołku sercowym może zależeć od organicznych i czynnościowych chorób żołądka, od chorób jelit, szczególnie przebiegających z dużym wzdęciem, od organicznych chorób wątroby i śledziony wiodących do znacznego powiększenia tych narządów, od choroby serca, gdy przylega ono na większej przestrzeni do dołka lub gdy choroba wywołuje biernie przekrwienie żołądka. W celu zorientowania się, co jest przyczyną tej dolegliwości, staramy się na drodze wywiadów określić jej stosunek do czasu pobierania posiłków, do ilości i jakości pokarmów, do położenia ciała, stanu psychiki chorego i do okresu czynności żołądka.

Uczucie ciężaru, gniecenia, pełności w dołku sercowym, gdy zależy od organicznej choroby żołądka, pojawia się dopiero po spożyciu pokarmu, najczęściej stałego, zwłaszcza trudno strawnego, oraz po dużej ilości pokarmu łatwo strawnego i znika po ukończeniu trawienia żołądkowego oraz po wymiotach. Uczucie ciężaru w dołku ustępujące, gdy chory się położy lub gdy założy opaskę brzuszną, przemawia za opadnięciem żołądka. Uczucie ciężaru w dołku pochodzenia czynnościowego może dokuczać choremu już na czczo, a także po pokarmach łatwo strawnych, nawet spożytych w niewielkiej ilości, zwłaszcza gdy chory jest zdenerwowany. Uczucie ciężaru pochodzenia czynnościowego bywa nieraz wywołane raczej przez płyny niż przez pokarm stały, który podrażnia mniej zakończeń nerwowych w żołądku. Często też się zdarza, że uczucie gniecenia powstaje jedynie po pewnych płynach, np. po mleku, wodzie mineralnej, occie.

Uczucie ciężaru i bóle w prawym podżebrzu odczuwają chorzy w biernym przekrwieniu wątroby, w kile, raku, bąblowcu i zawale wątroby.

Bóle. Uczucie gniecenia w dołku wzmagając się może dochodzić do stopnia bólu o różnym natężeniu. W lekkiej postaci objawia się on uczuciem pobolewa-nia, natomiast w ciężkiej — jako ból silny, czasami gwałtowny, wiercący, ściskający, rwący, kurczowy itp. Takie same cechy mogą mieć bóle w innych okolicach brzucha. Tępe bóle w brzuchu spostrzega się w wielu przewlekłych chorobach jelit, ostre — w ostrych chorobach jelit, zwłaszcza w zadzierzgnięciu i uwięźnięciu jelit, w uwięźnięciu i zapaleniu guzów krwawniczych, a także w niektórych przewlekłych chorobach jelit, np. w przewlekłym zatruciu ołowiem, w zwężeniu jelit

Bóle w dołku sercowym (epigastralgia) pojawiają się:

1)    w organicznych chorobach żołądka oraz jelit;

2)    w organicznych chorobach innych narządów;

3)    w chorobach czynnościowych żołądka.