27 (498)

gięcia, jest wklęsła (wznosi się w tempie malejącym), a po przetoczeniu tego punktu staje się wypukła (wznosi się w tempie rosnącym).

Krzywa kosztów całkowitych (K_c) ma kształt identyczny jak krzywa kosztów zmiennych, z tą tylko różnicą, że jest na wykresie przesunięta wyżej (o wielkość kosztu stałego). W warunkach prawa malejących przychodów kształt krzywej kosztów całkowitych wynika z przyjętej funkcji produkcji, której graficznym wyrazem jest krzywa produktu całkowitego. Podobnie kształt krzywej kosztów przeciętnych wynika z kształtu krzywej produktu przeciętnego, a kosztów krańcowych - z krzywej produktu krańcowego (rys. 3.8).

Tabela 3.3

Zależność między rozmiarami produkcji a kosztami

Rozmiary produkcji Q	Całkowity koszt stały Ks	Całkowity koszt zmienny Kz	Koszt całkowity Kc	Koszt krańcowy AKC/AQ	Koszty przeciętne (jednostkowe)
					KJQ	Kz/Q	Kc/Q
0	10	0	10,0	—	—	—	0
1	10	8,0	18,0	8,0	10,0	8,0	18,0
2	10	9,4 •	19,4	, 1,4	5,0	4,7	9,7
3	10	11,4 .'	21,4 .	V 2,0	3,3	3,8	7,1
4	'10	15,2 "	25,2	3,8	2,5	3,8	6,3
5	10	21,5	31,5	6,3	2,0	4,3	6,3
6	10	38,0	48,0	16,5	1,7	6,3	8,0

Rys. 3.8. Krzywe kosztów całkowitych, stałych i zmiennych

3.6. KOSZTY W DŁUGIM OKRESIE

W okresie długim przedsiębiorstwo może dostosować nakłady wszystkich czynników do zmieniających się warunków, czyli w okresie długim wszystkie czynniki produkcji traktowane są jak zmienne. W okresie długim przedsiębiorstwo ma dużą swobodę w dostosowaniu technik produkcji i rozmiarów przedsiębiorstwa do zmieniającej się sytuacji rynkowej. Nie występuje wówczas kategoria kosztów stałych, gdyż wszystkie koszty są zmienne. Możliwość dokonywania różnych kombinacji wielu zmiennych czynników produkcji sprawia, że nie działa prawo malejących przychodów.

Jeżeli koszty całkowite rosną wolniej niż rozmiary produkcji, krzywa długookresowego kosztu przeciętnego (.DK_P) opada - koszty przeciętne obniżają się (rys. 3.9). Oznacza to, że przedsiębiorstwo osiąga korzyści skali. Natomiast niekorzyści skali występują w sytuacji odwrotnej, tzn. gdy koszty całkowite rosną szybciej niż rozmiary produkcji. Wówczas krzywa długookresowych kosztów przeciętnych wznosi się - koszty przeciętne rosną wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji. Może też wystąpić taka sytuacja, że koszty całkowite i rozmiary produkcji powiększają się w tym samym tempie. Długookresowy koszt przeciętny będzie wtedy stały.

55