31 (55)

mesy „C/yMy byt jest czystą abstrakcją” Na lej podstawie prwd-miotem filozofa czyni Hegrł mnój rozumu świata mail lud/* kiego poznania Jest to punki, w którym podjął walkę Feuerbach. Rozum świata Jot tylko nowym pojęciem Boga i uk pk teologu, mówiąc „Bóg" przenosi i%totę Miką / ziemi do nieba, uk filozofia, mówiąc „rozum świata", przenosi istotę ludzką / bycia konkret* ne|o w bycie abstrakcyjne, Nowa filozofia — ttk formułuje to Feuerbach w swojej programowej pracy Zasady fdoioft przysz-loui (1X41) — „przyjęła nie ducha absolutnego, czyli abstrakcyjnego, me rozum in ofolmcto, lecz rzeczywista i całą istotę człowieka" Feuerbach me chce zatem, śladem Kanta, początkiem ludzkiego filozofowania czynić poznanie, lecz całego człowieka. Również przyrodę trzeba, jego zdaniem, traktować wyłącznie jako „bazę ab* wieka". „Nowa filozofia — pisze — czyni go (człowieka) jedynym. uniwersalnym i najwyższym przedmiotem filozofii — czym więc antropologię |...| nauką uniwersalną". Tym samym dokonana zostaje redukcja antropologiczna, redukcja bytu do ludzkiego istnienia. Można by powiedzieć, że Hcgcl / uwagi na miejsce, jakie wyznacza człowiekowi, podąża za pierwszą opowieścią o stworzeniu z pierwszego rozdziału Kifai Rodzaju, opowieścią o stworzeniu przyrody, kiedy to na koniec zostaje stworzony i umieszczony na swoim miejscu w Kosmosie człowiek, u niego jednak stwarzanie me tylko tym samym dobiega końcu, ale też znajduje zgodne ze swym sensem spełnienie, dopiero teraz bowiem powstaje „obraz Boga". Feuerbach podąża za drugą opowieścią o stworzeniu, z drugiego rozdziału Księp Rodzaju, za opowieścią o stworzeniu dzkjiw, w której nie ma innego świata niż świat człowieka,człowiek jest jego ośrodkiem — każdej żywej istocie nadając jej prawdziwe imię. Nigdy przedtem nie domagano się antropologii filozoficznej tak zdecydowanie. jednak postulat Feuerbacha nie przeprowadza nas przez próg. do którego przywiodło mis czwarte pytanie Kanta. Więcej nawet, czujemy, że pod pewnym, i to decydującym względem nie tylko nic znaleźliśmy się dalej niż u Kanta, lecz wręcz zostaliśmy w tyle. Otóż w postulacie Feuerbacha zabrakło pytania „czym jest człowiek" i sam postulał o/nac/a w istocie rezygnację i tego pytania Jego miropologicznu redukcja bytu jest redukcją do człowieka