327 (5)

448- Podaj ogólną charakterystyką stali narzędziowych do pracy na zimno

Stale te są stosowane na narzędzia do obróbki drewna, papieru, skóry, gumy, tworzyw sztucznych i metali, jeśli ich temperatura pracy nie wzrasta powyżej ok. 250°C. Mogą to być zarówno narzędzia skrawające, noże tokarskie, wiertła, gwintowniki, narzynki, piłki itp., jak i do obróbki plastycznej (matryce, tłoczniki, kowadła, młoty itp.). Poza tym ze stali tych wykonuje się sprawdziany. Najważniejszą cechą tych stali powinna być wysoka twardość i odporność na ścieranie, chociaż w stalach pracujących w warunkach obciążeń udarowych dąży się do wzrostu ciągliwości, kosztem obniżenia twardości. W związku z bardzo różnorodnymi zastosowaniami skład tych stali jest też niejednolity. Zawierają: chromu do 12%, wolframu do 9% i wanadu do 2% (najczęściej jednak do 0,25%). Niektóre mają zwiększoną zawartość manganu, krzemu, niklu lub molibdenu. Większość z nich można zaliczyć do stali średniostopowych, gdyż sumaryczna zawartość pierwiastków stopowych wynosi 3+5%. Zawartość węgla również waha się w szerokich granicach od 0,5 do 2%.

14.49. Na jakie grupy można podzielić stale do pracy na zimno?

Ze względu na skład chemiczny zaznacza się możliwość podziału tych stali na trzy grupy.

Do pierwszej grupy zaliczamy stale nisko- i średniostopowe o zawartości ok. 1% C, nadeutektoidalne, o małej i średniej har-towności. Mają one po zahartowaniu wysoką twardość (ponad 60 HRC), ale stosunkowo małą odporność na odpuszczanie, zwłaszcza jeśli nie zawierają wolframu. Są hartowane w wodzie lub oleju od temp. 780 do 860°C i odpuszczane w zakresie temp. 150*320°C. Wykonuje się z nich narzędzia skrawające z małymi prędkościami do obróbki papieru, tworzyw sztucznych, gumy, drewna, metalu oraz sprawdziany i narzędzia pomiarowe. Są to następujące stale: NV, NMV, NCV1, NCMS, NC5, NC6, NC4, NW1.NWC.

Do drugiej grupy należą stale zawierające mało węgla (ok. 0,5%), średniostopowe o dość dużej hartowności, ciągliwe, ale niezbyt twarde. Są to: NZ2, NZ3 i NPW. Są one stosowane na narzędzia udarowe, jak: dłuta, nitowniki, przebijaki, tłoczniki, stemple. Stale te hartuje się na ogół w oleju w temp. 810+910°C i odpuszcza w zakresie temp. 200+350°C. Po zahartowaniu mają strukturę martenzytyczną (bez węglików). Ich twardość mieści się w granicach 48+57 HRC. Mogą pracować w podwyższonej temperaturze.

327