33

JBhromaiografia. adsorpcyjna. Jest to najstarsza metoda chromatograficzna. Opiera się :.i “ i zjawisku adsorpcji, czyli przechwytywaniu z roztworu cząsteczek różnych szhiz:.r i i wiązania ich za pomocą słabych oddziaływań fizykochemicznych występujących na pow^e-rzchni adsorbenta. Powinowactwo rozdzielanych związków do adsorbenta jest funkcja ich budowy chemicznej, charakteru adsorbenta i stosowanych rozpuszczalników.

Adsorbentem jest nierozpuszczalna w stosowanym rozpuszczalniku substancja, nie reagująca z rozdzielanymi związkami, zazwyczaj uformowana w postaci kolumny w rurce szklanej lub plastikowej. Na szczycie kolumny, zrównoważonej rozpuszczalnikiem, umieszcza się mieszaninę związków rozpuszczonych we właściwym, zwykle niepolamym rozpuszczalniku, i po wsiąknięciu przemywa następnymi porcjami tego samego rozpuszczalnika.

składniki. Ruchliwość chromatograficzna związków jest odwrotnie proporcjonalna do ich

powinowactwa sorpcyjnego i dlatego substancje słabo adsoibujące się (o mniejszym powinowactwie) przesuną się na większą odległość niż substancje silnie adsorbowane (o większym powinowactwie). Przy rozdzielaniu substancji barwnych jest to widoczne bezpośrednio. Można wówczas zawartość kolumny wypchnąć z rurki, pociąć na warstwy odpowiadające poszczególnym związkom, wymyć odpowiednim rozpuszczalnikiem i oznaczyć ilościowo. Można także, w miarę rozwijania kolumny, zbierać frakcje określonej objętości wypływające z dolnego jej końca.

Jakość rozdziału zależy w dużym stopniu od równomiernego wypełnienia kolumny adsorbentem. Stosowaneadsorbenty dzieli się na 3 grupy zależnie od khzdolnościsorpcyjnej, mianowicie na:

1)    słabe — sacharoza, skrobia, celuloza, w^lan sodowy,

2)    średnie — węglan wapniowy, fosforan wapniowy, węglan magnezowy, tlenek magnezowy,

3)    silne — krzemian magnezowy, denek glinowy, węgiel aktywowany.

Kolumnę można wypełnić adsorbentem bądź na sucho, przez wsypywanie małych porcji i równomierne lekkie ubijanie, bądź na mokro, przez wlewanie zawiesiny adsorbenta w rozpuszczalniku. Najczęściej stosowane są rozpuszczalniki niepolame lub o niskiej połamo-ści, takie jak heksan, benzen, eter naftowy, cykloheksan, toluen, chloroform i różne alkohole.

Uwaga! Toluen i benzen ze względu na działanie rakotwórcze stosuje się z największą ostrożnością.

Chromatografia adsorpcyjna ma zastosowanie przy rozdzielaniu licznych związków mepolamych, takich jak tłuszcze, sterydy, karotenowce, chlorofile. Rozdział oparty na zjawisku adsoipcji towarzyszy także w pewnym stopniu innym metodom chromatograficznym.

Chromatografia jonowymienna. Jest to metoda stosowana do rozdzielania substancji o charakterze jonowym i polega na wymianie jonów między związkami rozdzielanymi zawartymi w mieszaninie i substancją wiążącą, czyli jonitem. Jako substancje wiążące stosowane są nierozpuszczalne żywice wielkocząsteczkowe, zawierające liczne grupy dysocjujące. Główne zastosowanie mają jonity syntetyczne, tzw. żywice, w których do wysoce s polimeryzowanych i rozgałęzionych węglowodorów wbudowane są liczne grupy funkcyjne zdolne do dysocjacji. Jako jonity mogą być stosowane między innymi pochodne celulozy i sefadek&u.

cJ-rn>n(>

° 7^

'

, ć^: