115697

Jest to najstarsza metoda oceny jakości wód (gr. sapros- gnilny). Termin .„sapiobia" oznacza zależność organizmu od rozkładanych związków organicznych Saprobowość jest sumą wszystkich procesów rozkładu dostarczających wolnej energii drobnoustrojom. Saprobowość można ocenić na podstawie dynamiki procesów biodegradacji. System ten określa stopień zanieczyszczenia wody bazując na tolerancji na zanieczyszczenia różnych gatunków wskaźnikowych pochodzących z wielu grap systematycznych m. in. bakterii, glonów, mchów, grzybów, pierwotniaków, wrotków, skorupiaków, owadów i mięczaków. Jakość wody można sklasyfikować do odpowiedniej kategorii powiązanej takimi zależnościami jak: ogólna liczba bakterii, BZ'I\ czy stężenie O2 i HjS. Pierwszy system saprobowy opublikowany został przez niemieckich naukowców Kolkwitza i Marssona w 1902 roku, a u jego podstawy legły obserwacje, że wody zanieczyszczone są zasiedlane przez specyficzne zespoły organizmów. Początkowo autorzy wydzielili w rzekach trzy główne strefy:

-    polisprobową - najbardziej zanieczyszczoną

-    mezosaprobową - strefę wód nieznacznie zanieczyszczonych

-    oligosaprobową - strefę wody czystej

Każdej z tych stref odpowiadają właściwe im organizmy wskażnikou-e. System

ten byl przez dziesięciolecia udoskonalany, oprócz zmian w listach gatunków wskaźnikowych

przypisanych kolejnym strefom zostało dodanych także kilka nowych stref m in.

strefa katarobowa - wód najczystszych

strefa koprozoiczna- zawierająca substancje pochodzenia kałowego

strefa hipersaprobowa- wód silnie zanieczyszczonych, w której są w stanie przetrwać tylko określone gatunki grzybów¹, bakterii, bezbarwnych wiciowców i orzęsków Metoda saprobowa została zaadoptowana do warunków polskich przez Turoboyskiego w 1979 roku.

Uważa się, ze systemy ocen jakości wód oparte na systemie saprobów należą do najlepiej opracowanych metod biologicznych Zaletą tego systemu jest fakt, że został on opracowany w oparciu o szereg zależności pomiędzy stopniem zanieczyszczenia organicznego w'ody, liczebnością i różnorodnością organizmów w^fodnych a także zawartością tlenu rozpuszczonego w wodzie i dwutlenku węgla. Dzięki tym solidnym podstawom system ten stosowany jest do dziś. Istnieje jednak szereg wad, które cechują tą metodę.

Największą jest chyba konieczność poznania ogromnej liczby organizmów' wskaźnikowych, których taksonomia jest bardzo trudna Może to doprowadzić do błędów w oznaczaniu okazów do rangi gatunku, a w konsekwencji do wyciągnięcia niewłaściwych wniosków. Ponadto, pomimo znacznej liczby bioindykatorów wchodzących w skład tego sytemu mało jest gatunków charakterystycznych tylko dla jednej strefy czystości wody. Zazwyczaj występują one w co najmniej dwóch sąsiadujących strefach Często także sama interpretacja wartości indeksu sprawia duże problemy, zwłaszcza gdy porównuje się rożne typy rzek: górskie i nizinne oraz różne typy zanieczyszczeń: przemysłowe czy organiczne.

Z tego względu większość krajów europejskich odeszła od tego sytemu koncentrując się na metodach indeksów biotycznych i różnorodności biologicznej

System różnorodności

Ocena różnorodności biologicznej wymaga znajomości charakterystyk trzech składowych struktury biocenoz: bogactwra gatunkowego czyli liczby występujących gatunków, struktury dominacji (jednolitość rozkładu osobników każdego gatunku) oraz zagęszczenia. Biocenozy naturalne nie podlegające przekształceniom charakteryzują się wysokim bogactwem gatunkowym, równym rozłożeniem osobników pomiędzy gatunkami oraz tym, że cechują je niskie do umiarkowanych poziomy liczebności Zanieczyszczenie prowadzi do ubożenia składu gatunkowego zespołów, ograniczonego czasami do jednego tylko gatunku, który jest w