38ss

38

nazwę kosmos, co w języku greckim znaczy „ład”. Popularne były także poglądy wywodzące się z filozoficznej szkoły pitagorejczyków. Pitago-rejczycy posili, że ład i harmonia są układami ilościowymi i zależą od miary, liczby i proporcji, piękno jest więc przedmiotem obliczeń matematycznych. Stąd dzieła plastyczne Greków w większości powstawały w wyniku obliczeń matematycznych i wierne były zasadzie harmonii. Kładziono również nacisk na zasadę rytmu - łączącą dzieła plastyczne z muzyką, poezją i tańcem. W sztuce, zwłaszcza w architekturze, obowiązywała symetria. Silny wpływ na artystów miały poglądy jednego z najwybitniejszych filozofów greckich, Platona (V/IV w. p.n.e.). Głosił on, że świat, który nas otacza jest tylko bladym, niedoskonałym odbiciem, odblaskiem świata prawdziwego, doskonałego, niezmiennego - świata idei. Uważał, że celem człowieka jest dążenie do osiągnięcia wiecznej doskonałości zawartej w ideach dobra i piękna. W poglądach Platona znalazło swój najpełniejszy wyraz dawne już dążenie Greków do osiągnięcia piękna idealnego: do ukazywania rzeczy, człowieka zwłaszcza, nie jakimi są, ale jakimi być powinny.

Ideały Platona znalazły odbicie przede wszystkim w rzeźbie. Artyści nie wykonywali portretów z natury. Rzeźbili wzorce ludzi, „ludzi jak bogów”, posługując się tylko obserwacją najpiękniejszych form ciała ludzkiego.

Różnorodność prądów i niejednolitość ideologii okresu hellenistycznego odzwierciedliła się w poglądach szkół epikurejczyków, stoików i sceptyków. Epikurejczycy upatrywali szczęście w doznawaniu godziwych przyjemności, stoicy w cnotliwym życiu, a sceptycy wyrażali zwątpienie we wszelkie uznane prawdy i przyjmowali postawę bierną wobec nurtujących ludzkość problemów. Poglądy wszystkich trzech szkół nie miały bezpośredniego wpływu na sztukę. Raczej wraz z nią są dokumentem niepokojów epoki.

◄ 28. Konstrukcja drewniana i kamienna

Pozycja społeczna artysty greckiego Ustrój demokratyczny umożliwił rozwój mecenatu społecznego. Obywatele miast-państw byli zarazem zleceniodawcami i odbiorcami dzieł ogólnie dostępnych. Zamówienie na dzieło mogło być zamówieniem indywidualnym, na przykład artystyczna ceramika, i zamówieniem zbiorowym, wspólnym, na przykład posągi zwycięzców olimpiad, świątynie, teatry. Sztuka pełniąc zarazem funkcję użytkową i ideową służyła ogółowi obywateli zaspokajając, równocześnie potrzeby estetyczne, a nawet moralne (patrz rozdziały poprzednie). Jej złożona funkcja miała przede wszystkim rolę społeczną.

Uważano, że sztuki można się nauczyć jak każdej produkcji rzemieślniczej. Była pracą rąk, a Grecy nie doceniali wagi natchnienia, talentu, wyobraźni w sztukach plastycznych, uważali wiec sztukę za rodzaj rzemiosła. Jedynie muzyka i poezja - „dar bogów” - powstawały, ich zdaniem, pod wpływem natchnienia prawdziwie twórczego i te dziedziny, jak również filozofię, cenili najwyżej.

Artyści indywidualnie wykonywali swe dzieła i choć sporo imion przeszło do historii, ambicją twórców była doskonałość wykonania, a nie oryginalność własnych założeń artystycznych. Z tego też powodu raz wymyślone koncepcje (na przykład poza kontrapostu Polikleta) były często zapożyczane przez artystów i opracowywane z małymi zmianami proporcji i szczegółów.

Architektura Architektura sakralna Miastom greckim patronowali bogowie. Świątynie im poświęcone były ich domami, ale jednocześnie pomnikami świetności konkurujących z sobą miast-państw. Budowane były przeważnie na naturalnych wzgórzach, podwyższone jeszcze