33 (515)

• Otwarcie	Stopnie głębokości w jamie ustnej
	1 2 przód		3 4 5 tył
wąskie	i	y			u
średnie		e ą,		o	Q_
szerokie			a

144. Artykulacja wargowa

Zbadajmy obecnie, jak wygląda otwór warg przy naszych pięciu samogłoskach. Obserwując w zwierciadle wargi przy przejściu od a do i, zauważymy następujące szczegóły:

1.    wargi górna i dolna zbliżają się do siebie;

2.    otwór wargowy rozszerza się nieznacznie wzdłuż; li. kąty ust nieznacznie się cofają.

Dla uwydatnienia tych ruchów wybraliśmy dwa skrajne punkty; łatwo zauważyć, że samogłoska e będzie zajmowała miejsce pośrednie pod wszystkimi trzema względami. Wszystkie trzy wymienione otwory ust będziemy nazywali płaskimi, a przejście od mniej płaskiego do więcej płaskiego — spłaszczeniem. Oczywiście może ono być wyraźniejsze lub mniej wyraźne, zależnie od staranności i dobitności wymawiania, szczególnie tyczy się to punktu trzeciego, cofania kątów ust. Dwa pierwsze punkty są skutkiem zbliżania się języka do podniebienia i konieczności wzniesienia dolnej szczęki. Odpowiednio do darzech stopni otwarcia przy samogłoskach: wąskiego, średniego i szerokiego, które ustanowiliśmy poprzednio ze względu na położenie języka w stosunku do podniebienia, możemy ustalić trzy stopnie spłaszczenia otworu wargowego: spłaszczenie wąskie, średnie i szerokie. Jaki stopień spłaszczenia ma dana samogłoska polska, to zależy od położenia języka: wargi i język zbliżają się i oddalają równomiernie. Tymczasem tylko konstatujemy, że samogłoski przednie połączone są zawsze ze spłaszczeniem wargowym. p§ Badając w zwierciadle otwór wargowy przy samogłoskach a—o~u_f zauważamy inne szczegóły:

1.    zbliżanie się'    ____

2.    zbliżanie się warg^ do siebie wjinii poziomej, wreszcie i (ocieli

3.    wysuwanie kątów ust naprzód.    «

T. Benni: Fonetyka