403 (2)

dziej szkodliwa jest cyna, tworząca z cynkiem i ołowiem niskotop-liwe eutektyki rozłożone na granicach ziarn. Wywołują one pęknięcia podczas obróbki plastycznej oraz korozję międzykrysta-liczną. Z tego względu zawartość cyny jest ograniczona do 0,001% w cynku rektyfikowanym i do 0,05% w cynku hutniczym.

15.119.    Jakie są stopy cynku?

Największe zastosowanie znalazły stopy cynku z aluminium, zwane znalami. Oprócz znali stosuje się stopy cynku z miedzią i mikrododatkiem tytanu, nadające się do obróbki plastycznej.

15.120.    Jakie są cechy i fazy układu cynk-aluminium?

Od strony cynku występuje wąski zakres roztworu stałego P (o max zawartości 1,14% Al) i zmiennej, malejącej rozpuszczalności Al z temperaturą. W temp. 382°C następuje przemiana eutek-tyczna, w wyniku której powstaje eutektyka a+P o zawartości 5% Al (a—jest roztworem stałym Zn w Al). W temp. 275°C faza aktóra jest roztworem o zawartości 22% Al rozkłada się na eu-tektoid a + P (a — zawiera 68,4% Al, P - 0,7% Al) (rys. 15.29). W wyniku przemiany eutektoidalnej zachodzi skurcz stopu. Przemiana przebiega stosunkowo szybko i stabilizacja następuje już po upływie godziny. Znacznie wolniej przebiega proces starzenia znalu, który w temperaturze otoczenia trwa kilka lat. Towarzyszą temu zmiany objętościowe stopu, początkowo skurcz, a następnie wzrost objętości. Związana z tym zmiana wymiarów części jest oceniana negatywnie, gdyż wiele elementów maszyn musi mieć wymiary stabilne. Proces starzenia można jednak znacznie przyspieszyć przez podgrzanie stopu do ok. 100°C.

Temperatura,

Rys. 15.29. Układ Zn-Al (L.A. Willey)