40 (369)

Rys. 18. Korelacja zwięzłości podłoża glebowego i stopnia humifikacji wypełńisk jam o nieustalonej funkcji, na osadzie kultury łużyckiej.

poza warstwami składają się nań: obiekty elementarne, konstrukcje i zabytki. Kłopot pojawia się, jeżeli zestawimy potoczne rozumienie tego słowa z obrazem obiektu otwartego. Pojawia się zrozumiała niechęć do nazwania np. ziemi tworzącej kopiec kurhanu jego wypełniskiem. Pomimo to proponuję, żeby w imię jednoznaczności semantycznej mówić w tym przypadku o wypełnisku kopca, a kiedy indziej o wypełnisku wału grodowego.

(P>) Między warstwami wewnętrznymi obiektu zamkniętego a otoczeniem glebowym zachodzą relacje, które mogą zakłócić wzajemną porównywalność wypełnisk w grupie obiektów uznanych za morfogenetycznie podobne. Osie wykresu pokazanego na rysunku 18. wyznaczają dwie skale: mineralnej struktury warstw otaczających obiekt (oś pozioma, wg nomenklatury gleboznawczej) i czynnika kulturowego wypełnisk (oś pionowa) w jego aspekcie organicznym, o wartościach od H- (warstwa silnie shumifikowana, o skrajnie dużym udziale sub-stratu mineralnego) do 0++ (warstwa organiczna z dużą ilością nierozłożonych szczątków organicznych). Punkty w polu diagramu dotyczą jam o nieustalonym charakterze, pochodzących z dużej osady kultury łużyckiej, a wykres sporządzony został z nadzieją, że zróżnicowanie wypełnisk będzie można zinterpretować jako wyraz odmienności funkcji. Wstępnym warunkiem otworzenia się takiej możliwości byłby brak korelacji obu zmiennych. Niestety, korelacja jest bardzo silna i każe przypuszczać, że różnice w humifikacji wypełnisk mają swoje źródło przede wszystkim w warunkach, jakie dla procesów iluwianych stwarzają otaczające warstwy naturalne. Podobnych analiz, opartych na dochodzeniu przyczyn według skutków lub dyskryminacji sądów założonych, można wyobrazić sobie bardzo dużo, ale żeby były wartościowe jako środek komunikacji naukowej, muszą być skodyfikowane. (<P)

Z treścią tego artykułu wiąże się problem identyfikacji obiektów archeologicznych jako takich. Zostanie on omówiony oddzielnie w artykule o obiektach amorficznych (art. 2.4.3.2.).

W trakcie badań wykopaliskowych nader często pojawia się problem mający swe źródło w braku przemyślanego sposobu numerowania obiektów. Nawet w przypadku wykopów płaszczyznowych operowanie dużymi masami ziemi pochodzącej z nadkładu wymusza dzielenie pola badań na mniejsze części eksplorowane sukcesywnie. Skrajne partie takich częściowych wykopów z reguły nie pozwalają na stwierdzenie, czy znajdujące się tam niewielkich wymiarów struktury to obiekty proste, czy elementy obiektów złożonych. Rozstrzygnięcie nastąpi po przebadaniu odcinka, przemieszczeniu hałdy i odsłonięciu obok dalszej części wykopu. Jeżeli obiekt złożony znajduje się na pograniczu obu odcinków, tworzące go obiekty elementarne o rozproszonej numeracji sporządzonej według kolejności odkrycia lub eksploracji zostaną zapewne opisane jako tworzące jedną całość funkcjonalną, ale sposoby tego opisu wykazują wielką różnorodność i na ogół całkowity brak konsekwencji.

Zaproponujemy bardzo prosty sposób notacji. Numeracja składa się z dwóch indeksów. Pierwszy, który nazwiemy numeracją bieżącą obiektów, to ciąg numerów zapisanych w kolejności odkryć, przy czym jedynym kryterium zapisu jest wyodrębnienie obiektu z otoczenia, bez względu na to, czy okaże się rzeczywistym, czy pozornym. W inwentarzu obiekt zapisany zostaje numerem kolejnym (poprzedzającym dalszą część zapisu) i może być nazwany według stwierdzonej lub domniemanej funkcji bezpośredniej: palenisko, miejsce po słupie, jama zasobowa, obiekt amorficzny itd., wszelako w sposób całkowicie niezależny od ewentualnego udziału w strukturze obiektów innych.

Numeracja druga jest niezależna od pierwszej, powstaje również w trakcie trwania wykopalisk, ale w warunkach gabinetowych. Obejmuje ona wszystkie obiekty główne, a więc tworzące strukturę przestrzenną miejsca osadniczego. W tym przypadku potrzebne jest dokładne oznaczenie funkcji obiektu w tej strukturze, a numeracja ma miejsce w obrębie grup o tej samej funkcji. Mamy więc dom nr 7, palenisko nr 12 (ale tylko samodzielne, poza budynkiem), jamę zasobową nr 3 itd. Jeżeli obiekt główny jest jednocześnie obiektem złożonym, obok wymienione zostają według numeracji bieżącej obiekty elementarne tworzące jego strukturę. Indeks ten nazwiemy numeracją obiektów głównych.

89