344 (5)

2.    Złożone stopy Cr-Ni-Co-Fe, w których część żelaza zastąpiono kobaltem (np. multimet). Zawiera po ok. 29% Cr, Ni, Co i dodatki W, Mo, Nb, reszta - ok. 30% - żelazo. Elementy ze stopów o większej zawartości węgla (do 0,4%) wytwarza się przez odlewanie. Materiały te mogą pracować w temperaturach 800+850°C.

3.    Stopy zawierające mało żelaza, a więcej kobaltu (40+60%), a oprócz tego Cr, Ni, Mo, W, mogą pracować do 980°C. Przykładem jest 8top HS-31 o składzie: 0,5% C, 25% Cr, 10% Ni, 54% Co, 8% W - reszta Fe, Si, Mn.

4.    Nimoniki na bazie 20% Cr i 80% Ni (nikiel może być częściowo zastąpiony kobaltem), z dodatkiem Mo, Ti, Al, Zr, B. Stopy te można obrabiać plastycznie lub odlewać. Są stosowane na łopatki turbin w silnikach lotniczych i wytrzymują temperatury do 1000°C.

Gotowe łopatki z nadstopów poddaje się obróbce cieplno-chemicznej, np. aluminiowaniu, która istotnie poprawia ich trwałość.

14.89.    Co to są stale odporne na ścieranie?

0    odporności na ścieranie decyduje zawartość węglików i marten-żytu, a także twardych faz międzymetalicznych. Dlatego największą odpornością na ścieranie cechują się stale narzędziowe o dużej zawartości węgla i pierwiastków węglikotwórczych, zahartowane na martenzyt. W przypadku gdy podczas ścierania następuje nagrzewanie, ważna jest też odporność na odpuszczanie. Muszą wówczas być stosowane stale szybkotnące lub węgliki spiekane. Dużą rolę w poprawie odporności na ścieranie odgrywają różne metody wchodzące w zakres inżynierii powierzchni, a więc hartowanie powierzchniowe, obróbki cieplno-chemiczne (nawęglanie, azotowanie, cyjanowanie, borowanie i inne) oraz metody PVD

1    CVD. Dobre efekty daje też zastępowanie stali innymi stopami żelaza, jak np. staliwem odpornym na ścieranie (Hadfielda) oraz żeliwem zabielonym lub stopowym (chromowym, antymonowym, manganowym, austenitycznym).

14.90.    Co to są stale do utwardzania wydzieleniowego?

Są to stale, w których wysoka wytrzymałość jest wynikiem utwardzania wydzieleniowego. Ich cechą charakterystyczną jest stosunkowo mała twardość po przesyceniu i możliwość znacznego utwardzenia już po ostatecznym uformowaniu, przez starzenie w niezbyt wysokiej temperaturze (500+800°C), dzięki czemu

344