41 (433)

w marcu), to z pewnością wynika, że urodziłem się w styczniu. Nastąpiło bowiem wykluczanie alternatywnych możliwości, że urodziłem się w lutym lub w marcu.

Stwierdzenie przy weryfikacji, że sprawdza się większa liczba wniosków? wynikających ze sprawdzonej przesłanki, zwiększa prawdopodobieństwo prawdziwości przesłanki, ponieważ zmniejsza zakres alternatywnych prawdziwych przesłanek, prowadzących do tego samego zespołu wniosków. Im więcej alternatywnych możliwości można wykluczyć drogą sprawdzenia dodatkowych wniosków, tym większe jest prawdopodobieństwo prawdziwości przesłanki. Dlatego dąży się do wysnuwania z przesłanki takich wniosków, które sprowadzają do minimum alternatywne możliwości. Niekiedy przez umiejętny dobór sprawdzonych wniosków da się usunąć całkowicie alternatywne możliwości: wiedy prawdziwość przesłanki jest pewna. W innych, częstszych przypadkach, da się ograniczyć zakres tych możliwości tak dalece, że prawdziwość przesłanki — wprawdzie nie logicznie, ale praktycznie — uchodzi za pewną.

Większość sprawdzonych twierdzeń nauk traktujących o empirycznym świecie odznacza się taką praktyczną pewnością; dotyczy to np. prawa powszechnej grawitacji oraz innych ustalonych praw fizyki. Dotyczy to także bezspornie ustalonych praw ekonomii politycznej, np. prawa popytu i podaży w wymianie towarowej. Zakres możliwości, że sprawdzone przy weryfikacji wnioski, których prawa te są przesłankami, wynikają z odmiennych przesłanek, jest tak wąski, że w praktyce nie bierz-się tych możliwości pod uwagę.

Prawdopodobieństwo prawdziwości przesłanki jest też tym większe, im mniejsze jest prawdopodobieństwo, że wniosek byłby prawdziwy niezależnie od prawdziwości rozpatrywanej przesłanki. Tym węższy jes: bowiem wówczas zakres możliwości, że wniosek wynika z innej prawdziwej przesłanki. Tak np. z tego, że w moim mieszkaniu zgasło świat!: elektryczne, mogę wnioskować, że przepaliły się bezpieczniki. Jest to wniosek prawdopodobny, ale nie pewny, bo światło może zgasnąć również z powodu uszkodzenia w elektrowni. Im jednak rzadziej zdarzają się takie uszkodzenia, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo, że światło w moiir. mieszkaniu zgaśnie niezależnie od przepalenia się bezpieczników. Z tym większym więc prawdopodobieństwem mogę wnioskować, że prawdziwe jest przesłanka twierdząca, że przepaliły się bezpieczniki. W ten sposóc wyprowadzając dla celów weryfikacji wnioski, których potwierdzenie gdy wykluczymy rozpatrywaną przesłankę, jest mało prawdopodobne można zbliżyć wnioskowanie redukcyjne dla praktycznej pewności.

Tak więc, przy weryfikacji praw i teorii ekonomii politycznej, jeżeli poddamy sprawdzeniu większą ilość wydedukowanych z nich wniosków oraz dobierzemy takie wnioski, których prawdopodobieństwo potwierdzenia się niezależnie od prawdziwości rozpatrywanych praw i teorii jem małe — to możemy osiągnąć praktyczną pewność, że sprawdzone prawa

* x ----

wym postępowaniu weryShi rek wyprowadza się ńrcęa n Imórych potwierdzenie e.e jB ;est prawdziwa. Spra^ masa ;eszcze zacieśnia zakre-: rmz eposób można zbliży : : e * kolejnych przybliżeń — m

Polityka ekonomiczna ekonomii polityczne;

Poznanie praw ekon praktycznym. Praktyrr : mityczną jest zadanie m lega na wykorzysram nych celów. Jak wiem; :mć do praw przyczyni przyczyną a skutkiem * prowadzeniu do runicznymi wywołują pyka ekonomiczna staw

-    posługuje się pewnym Ary te cele osiągnąć, p •mcre są przyczynami w maga to znajomości pra

•⁵ Sprawą tą zajm_;e sat -.rłwdopodobnym. Zob. rz -m t-irń empirycznych. Odcz. . ~

. .irego jednym z twórco- .

-    Treatise on Probabili:.

: ~~eślone prawdopodobienr - -

-    eństwa wynikające z różr; r= tirżowski w pracy pt. mcobieństwa należy odr: m_ w dziale matematyki, zwanym

-    mosi się do zdarzeń przypańŁ -arńodzą w obiektywnej men

-zezy się z częstotliwością z: mcające z wnioskowania c::? n me między wnioskowaniem z: myczącym częstotliwości zzz neje pomiędzy nimi pewien "•mioskowania prawdopodozzez: zzzadami algebry zbiorów.

⁵⁴ Zob. wyżej rozdział tme-n.

ICŁi

128

l Economia polityczna