0280

VI. 4.

LESZKO BIAŁY.

263

stąd, że urodził się r. 1192. Data polega niewątpliwie na kombinacyi, i to błędnej. Kadłubek¹) w chwili śmierci Kazimierza Sprawiedliwego (5 maja 1194 r., por. III. 22.) nazywa Leszka parrulus, puer, impuber, nawet infans, wreszcie nitra pupillares annos constitutus. Także w opisie bitwy nad Mozgawą (13 września 1195 r.) wyraża się o nim²): parvulus, puer. Po bitwie mozgawskiej, według dalszej opowieści Kadłubka^{3 4}), rozstrzygniętą została ostatecznie kwestya, w jaki sposób mają być sprawowane rządy w Krakowie; powierzono je wdowie po Sprawiedliwym, jako opiekunce, donec maior (filius, t. j. Leszko) adolescat, qui proximus erat pubertati. Niewątpliwie tedy pod koniec r. 1195 Leszko nie doszedł jeszcze do dwunastu lat życia. Pod tymi rządami opiekuńczemi Heleny upłynął pewien czas (aliquamdiu, aliquantisper), w ciągu którego Leszko dorastał: Porro dux Lestco etate projiciebat et industria, venaticis utpote adolescens studiis sese ad iuvenile robur exercens; iam iamque in his erercitacior, armorum usum aspirabat. Zbliżał się więc już Leszko do lat dojrzałych, ale nie doszedł do nich niewątpliwie jeszcze w czasie wyprawy halickiej, podjętej z Polski po śmierci Włodzimierza Jarosławica celem osadzenia w Haliczu Romana Mścisławica. O wyprawie tej mówi Kadłubek ') bezpośrednio po przytoczonym co dopiero ustępie o dorastaniu Leszka. Podaje przytem, że Leszko ze łzami av oczach prosił, aby go na wyprawę puszczono, podnosząc z żalem, że dotąd chowano go przeważnie pod okiem niewiast, i że na wojnie, choć nie będzie mógł przewodzić, będzie przynajmniej w osobie swojej przedstawiał panującego (non ergo ut princeps, sed ut signum principis restra castra non deseram). Nie znamy niestety dokładnej daty wyprawy halickiej; podany przez Długosza⁵) rok 1198 polega na kombinacyi; na pewno tyle tylko powiedzieć można, że nie odbyła się ona wcześniej, jak r. 1197, albowiem według Latop. Hipac.⁶) Włodzimierz Jarosławie, którego śmierć wywołała tę wyprawę, żył jeszcze r. 1196 ^{7 8}). Bezpośrednio po tym fakcie opowiada Kadłubek dalej^s) o zabiegach Mieszka Starego celem odzyskania tronu krakowskiego; daty tego zdarzenia również nie znamy, w każdym razie nie może ono wyprzedzać r. 1197, ile że nastąpiło dopiero po potrzebie halickiej⁹). Według Kadłubka o odstąpienie tronu układał się nie sam Leszko, ale i jego matka, w czem dowód, że co-najmniej jeszcze r. 1197 nie ustały rządy opiekuńcze, że zatem Leszko podówczas jeszcze nie przekroczył dwunastu lat życia. Data jego urodzin może tedy co najwcześniej przypadać na rok 1186. Jednym z warunków układu, którym odstąpiono Kraków Mieszkowi, było, ażeby tenże w stosownym czasie adoptował Leszka i udzielił mu pasowania rycerskiego; jakoż w istocie Leszko wnet z tern żądaniem występuje; okazany w tem opór Mieszka staje się (prócz innych) powodem ponownego wygnania jego z Krakowa¹⁰). Dokładnej daty wygnania nie znamy; niewątpliwie nie przypadło ono później, jak r. 1201, albowiem potem Mieszko jeszcze raz odzyskał Kraków i rządził w nim, a umarł już 13 marca 1202 r. (III. 17.). Żądanie Leszka o pasowanie rycerskie nie mogło być oczywiście podniesione wcześniej, jak po dojściu do lat sprawnych, z czego wynika, że co najpóźniej w r. 1201 miał już ukończonych dwanaście lat życia, że zatem nie urodził się później jak r. 1189 ¹¹). Ściślejsze jeszcze określenie chronologiczne wynika z daty urodzin jego młodszego brata Konrada, która przypada co najpóźniej na rok 1188 (VI. 5.), skąd dla Leszka jako najpóźniejsza data urodzin wypada rok 1187. Zebrawszy uzyskane w ten sposób wyniki, dochodzimy zatem do wniosku, że Leszko przyszedł na świat r. 1186 lub 1187 ¹²). Był tedy niewątpliwie młodszym od dwu braci swoich, Kazimierza i Bolesława (VI. 2. 3.). Geneał. Płoc.¹³) wylicza go błędnie przed Bolesławem. Kadłubek, który o istnieniu obu starszych braci niewątpliwie dobrze wiedział, nigdzie o nich jednak nie wspomina, ile że pomarłszy za życia ojca, nie odegrali żadnej roli w wypadkach politycznych; ale trafnie wystrzega się w swej kronice nazywać Leszka pierworodnym, i tylko w odniesieniu do Konrada (VI. 5.) nazywa go, zgodnie zresztą z prawdą, maior

1

Mon. Pol. II. 430. 432. — 2) Ibid. II. 433. 434. 436. — 3) Ibid. II. 436. — 4) Ibid. II. 437. 438. — 5) Hist.

2

Pol. II. 149. — ⁶) Str. 468. — 7) Por. Dr oba, Stosunki Leszka Białego z Rusią i Węgr., Rozpr. Akad. Umiej. Wydz. bist.-fil.

3

XIII. 364 uw. 1. — 8) Mon. Pol. II. 442. — 9) A więc nie r. 1195. jak podaje Rocz. kap. krak., ani r. 1196, jak ma Rocz.

4

krót. (Mon. Pol. II. 800). Por. trafne uwagi Smolki, Mieszko Stary 543 uw. 12. Odmiennie Semkowicz. Rozb. Dług. 203.—

5

19) Mon. Pol. II. 442. — U) Ze Leszko już od r. 1202 sprawował samoistnie rządy w Krakowie, por. Balzer, Walka o tron

6

krakowski lin. — 12) Perlback, Preuss.-Poln. Stud. I. 13 przyjmuje jako datę urodzin lata 1180—1187. W pracy mojej:

7

Walka o tron krakowski 22 uw. 2 przez niedokładne obliczenie odniosłem datę urodzin Leszka do r. 1184—1185. — 13) Mon.

8

Pol. V. 993.