40 (423)

przeto urodziłem się w zimie”. Przy wnioskowaniu dedukcyjnym, z prawdziwości tego, że urodziłem się w styczniu, wynika prawdziwość tego, że urodziłem się w zimie. Natomiast przy redukcji z prawdziwości tego, że urodziłem się w zimie, wnioskuję o prawdziwości tego, że urodziłem się w styczniu. Mogłem jednak urodzić się w zimie, ale nie w styczniu, tylko w lutym. W takim razie redukcja stwierdzająca, że urodziłem się w styczniu jest fałszywa, prawdziwy wniosek bowiem jest tutaj wynikiem fałszywej przesłanki. Dlatego stwierdzenie przy weryfikacji prawdziwości wniosku dedukcji nie zapewnia jeszcze prawdziwości jego przesłanki.

Redukcja natomiast może w sposób niezawodny prowadzić do stwierdzenia fałszywości przesłanek dedukcji. Jeżeli bowiem przy weryfikacji wniosek okazuje się fałszywy, to na pewno i przesłanka jest fałszywa. Fałszywy wniosek wynika bowiem zawsze tylko z fałszywej przesłanki. Powracając przeto do naszego przykładu: „jeżeli nie urodziłem się w zimie, to na pewno nie urodziłem się w styczniu”. W rezultacie więc weryfikacja sformułowanych przez ekonomię polityczną twierdzeń może prowadzić do odrzucenia, jako z całą pewnością fałszywych, tylko takich twierdzeń, których wnioski wysnute przez dedukcję okazują się fałszywe. O twierdzeniach zaś, których wnioski okazują się przy weryfikacji prawdziwe, można powiedzieć tyle tylko, że mogą one być prawdziwe, nie ma jednak pewności, czy rzeczywiście są prawdziwe. Innymi słowy: w ekonomii politycznej, jak zresztą i w innych naukach zajmujących się badaniem empirycznym rzeczywistości, można w wyniku weryfikacji w sposób niewątpliwy tylko obalić pewne twierdzenia na podstawie niezgodności wniosków z nich wynikających z rzeczywistością, natomiast nie można z całą pewnością stwierdzić prawdziwości twierdzeń, z których wynikają wnioski zgodne z rzeczywistością.

W ostatnim wypadku weryfikacja może jednak uprawdopodobnić twierdzenia nauki. W praktyce weryfikacja polega na sprawdzeniu nie jednego, ale większej liczby wniosków wynikających z określonej przesłanki (założeń modelu teoretycznego), Je tell wszystkie wnioski okazują się prawdziwe, to prawdopodobieństwo prawdziwości przesłanki jest tym większe, im większa jest liczba tych wniosków. Wystarczy wspomnieć, iż prawdopodobieństwo przesłanki, że urodziłem się w styczniu na podstawie stwierdzenia, że urodziłem się w zimie, jest większe, jeżeli ponadto stwierdzam, że urodziłem się w miesiącu liczącym 31 dni. Wówczas bowiem zakres logicznych możliwości, który wynosił trzy miesiące, styczeń, luty i marzec, zmniejsza się do dwóch miesięcy — stycznia i marca. Nieraz przez sprawdzenie większej liczby wynikających z przesłanki wniosków, zakres ten da się zacieśnić do tego stopnia, że rezultat redukcji staje się pewny. Jeżeli np, stwierdzono, że urodziłem się w zimie oraz w miesiącu liczącym. 31 dni i ponadto jeszcze, że w miesiącu tym nie następuje wyrównanie dnia z nocą (które, jak wiadomo, występuje

127